Tímarit Máls og menningar - 01.03.1951, Blaðsíða 108

98
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
I nr. 13 kemur svo þetta:
Eg finn myrkrið hverfast
Eins og málmkynjað hjól
Um möndul ljóssins
Þetta eru tilbrigði, sem benda til
minni auðs og minni sköpunarmáttar
heldur en maður á von á hjá Steini.
Það má segja, að i bók þessari sé
Steinn Steinarr kominn í nýtt landnám,
þar sem eyktamörk hafa ekki enn verið
tekin, þar sem slóðir hafa ekki enn verið
gengnar í grasið, — ekki í hið íslenzka
gras. En í þessu nýja landnámi hefur
hann um of stundað ískaldan og lífvana
listiðnað, sem að minni hyggju er, því
miður, á margan hátt misheppnaður.
Ó.H.
Kristmann Guffmundsson:
Þokan rauða.
Helgafell 1950.
Íslenzkir nútímahöfundar eru alltaf
■oðru hverju að leita fanga í fortíðinni
■og sækja þá gjarnan alla leið aftur í ár-
daga Islands byggðar, á þau hin sömu
mið og hinir nafnlausu Islendingar, er
reistu hæst merki íslenzkrar ritmenning-
ar á 13. öld. Flestir hafa valið þann kost
að taka til meðferðar efni úr þeim fornu
sögum, sem einu nafni hafa verið nefnd-
ar íslendingasögur, og hafa þá gjaman
reynt að varpa nýju ljósi á fornt sögu-
efni og fornar persónur. Gunnar Gunn-
arsson, Guðmundur Kamban, Friðrik Á.
Brekkan og fleiri liafa glímt við þessa
þraut og tekizt misjafnlega, þótt margt
hafi þeir vel gert, enda verður saman-
burðurinn við hinar fornu sögur alltaf
vægðarlaus.
Kristmann Guðmundsson hefur einn-
ig áður sótt á þessi mið, en farið öðm-
vísi að. Det hellige fjell (Helgafell),
sem kom út á norsku 1932, er sagnfræði-
leg skáldsaga að því leyti, að liún á að
gerast á landnámsöld, en efniviður og
sögufólk er ekki sótt í hinar fornu sög-
ur, heldur er hvorttveggja skapað af höf-
undi sjálfum. í Þokunni rauðu, sem hér
verður gerð að umtalsefni, fer Krist-
mann svipað að. Samkvæmt því sem
segir í auglýsingum á þetta að verða
sagan um höfund Völuspár, þann spak-
vitra snilling, sem á sér hvorki sögu né
nafn, en er oss þó ei með öllu ókunnur.
Þetta er girnilegt viðfangsefni og máski
hallkvæmur tími einmitt nú, þar sem nú-
tíminn á sér ef til vill hliðstæður við
sköpunartíma kvæðisins. Þegar Völu-
spá var ort, voru miklar hræringar í ná-
grannalöndum íslendinga. Smáríki hinna
fornu ættarhöfðingja voru að riðlast.
Sameining Noregs, sem Haraldur hár-
fagri hóf, var enn í deiglunni. Kristnin
flæddi með miklum þunga yfir hin
norðlægu lönd. Dómsdagur var í nánd.
Eru ekki svipaðar hræringar í heimin-
um nú, þótt í öðru formi séu?
Þótt ég varpi fram þessari spumingu,
er síður en svo, að Þokan rauða hafi
gefið tilefni til hennar. Hún er ekki
skrifuð með lifshræringar þjóðlífsins
í baksýn, heldur takmörkuð við ein-
staklinginn og tilfinningalíf hans eins
og flestar sögur Kristmanns. Þokan
rauða er að því leyti lík Gyðjunni og
uxanum, að ísarr og Kalkas eru áþekkar
persónur, en ísarr geldur þess enn
frekar, hve hann er slitinn úr tengslum
við hið raunverulega mannlíf. Þokan
rauða er í mörgu ólík Helgafelli. Helga-
fell er þrátt fyrir ýmis ólíkindi nær veru-
leikanum, dramatískari, meiri baráttu-
saga. Það er þó eingöngu barátta milli