Tímarit Máls og menningar - 01.03.1951, Blaðsíða 115

UMSAGNIR UM BÆKUR
105
snörpum vindi, ef ekki hérna megin graf-
ar, þá hjá straumfögrum elfum veiði-
guðsins.
Ó. J. s.
Sveinn AuSunn Sveinsson:
Leiðin ló til Vesturheims.
Keilisútgá/an 1950.
Þessi saga fjallar um ungan mann, er í
■upphafi síðustu heimsstyrjaldar fer til
Vesturheims til að lesa þar við háskóla.
Með fulltingi frænda síns þar vestra og
annarra góðra manna er honum veittur
námsstyrkur, sem gerir honum kleift að
hefja nám. Hann hefur ærnar gáfur til
að bera, hefur gefið út eftir sig smá-
sagnasafn og virðist að minnsta kosti á
yfirborðinu hafa allmikla reynslu og
vera sæmilegur heimsborgari. Hann er
tuttugu og fimm ára og ætlar að lesa
ensku og bókmenntir. Lífið virðist blasa
við þessu glæsimenni, en við erum ekki
langt komin í lestrinum, þegar okkur
er gefið í skyn, að fleira en menntaáhugi
og framaþrá hafi knúið hann til vestur-
ferðar. Hann er á flótta undan sjálfum
sér, hinn duli maður, sem býr yfir leynd-
um hörmum. í háskólanum hittir hann
fyrir mislitan hóp frá mörgum þjóðlönd-
um, eignast vini og virðist öllum vel.
Prófessorarnir meta hann mikils og
skólabræður hans, sem flestir eru yngri
en hann, leita ekki til einskis ráða hans.
Meðal annarra kynnist hann dóttur
kennara síns og fellir hug til hennar. En
líkt og hann er látinn segja við sjálfan
sig í eintali sálarinnar — þessi eintöl
sálarinnar eru eins og viðlag gegnum
alla bókina —: hann gengur ekki heill
til skógar. Sýnin um ungu stúlkuna, sem
drekkti sér vegna hans, ásækir hann.
Hann er ákveðinn að ganga sína götu
einn. En ástin magnast. Þau finna bæði,
að þau eru sköpuð hvort fyrir annað. En
hún hefur sitt markmið og sínar skyld-
ur, og hann er alltaf jafn ósveigjanlega
ákveðinn að verða píslarvottur ástarinn-
ar, svo þau gera rólega upp við sig sak-
irnar: Þau ætla ekki að njótast. Þau
skilja.
Þetta er uppistaðan, en inn í hana eru
ofnir margir þættir. Grunntónninn er
þannig söknuður, ástasorg. Það hefur
oft verið höfundum skammur vegur til
vinsælda að velta sér í ástarrómantík,
og er það ekki sparað hér. Að því leyti
gæti sagan hafa verið skrifuð eftir upp-
skrift „best-seller“rómana. En höf. á
annað markmið. Sú viðleitni hans að
sýna okkur þ^erskurð af amerísku lífi
er virðingarverð. Og þó að fæstir af
þeim Vesturheimsbúum, sem fram koma
í bókinni, verði manni minnisstæðir,
kynnist maður allvel hugsunarhætti
þessara smáborgara. Góð er hin stutta
lýsing á frændanum Erni Garðarssyni
og heimili hans. Gamla konan, sem átti
þá ósk eina að fá lúku af íslenzkri mold
ofan á kistulokið, er snör andstæða
hinna metorðastritandi afkomenda
hennar.
Af öðrum aukapersónum eru þeir
bezt gerðir Pólverjinn Jósef Korsak og
Frakkinn Pétur Derval. í „Pistlum af
sjálfum mér,“ sem eiga að vera minning-
ar frá síðustu dögum hins síðarnefnda,
nær höf. mestri stemningu. Dauði Der-
vals er notaður til að magna stemningu
bókarinnar, og þegar hér er komið er
tónninn orðinn svo sentimental að nálg-
ast væmni. Jafnvel ráðsettur maður eins
og Prófessor Lankin er látinn tala um
ástina eins og gert var á nítjándu öld-
inni, eða kannski öllu heldur eins og