Tímarit Máls og menningar - 01.03.1951, Blaðsíða 96

86
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sig alla fram og framleiða vopn fyrir stríð í Evrópu, sem verður ekki í neinum
skilningi styrjöld fyrir frelsi og lýðræði. Ekki svo að skilja, að það muni skipta
nokkru máli, hvað ég muni gera persónulega. Eg skrifa þetta ekki af neinni trú
á mikilvægi sjálfs mín, heldur vegna þess, að ég held, að mikið af því túlki það,
sem margir góðir sósíalistar og lýðræðissinnar skynja nú með kal í hjarta, og
vegna þess, að stundin er komin til að einhver segi það á prenti.
Ég veit að vísu, að allmargir muni telja allt það, sem ég hef sagt, óskylt því,
sem er mergurinn málsins. Þeir munu segja, að það sé svo mikilvægt Stóra-Bret-
landi að vera inn undir hjá Bandaríkjunum og tryggja sér aðstoð Bandqríkjanna
til að standast sóknarþunga Rússa í Evrópu, að allt annað sé hégómi, að vér
verðum að gera allt, sem Bandaríkin segja okkur, fremur en eiga það á hættu
að vinslit yrðu með okkur, að einangrunarstefna Bandaríkjanna mundi endurfæð-
ast og það mundi með vissu skemmta Rússum. Ég vildi spyrja þá, sem fylgja
þessari stefnu, hvort þeir ætlist til þess í raun og veru, að vér hljótum að fylgja
Bandaríkjunum í blindni, jafnvel þegar stefna þeirra virðist ætla að steypa okkur
út í styrjöld, í stað þess að afstýra styrjöld? Ég hygg, að það sé heimsins bezta
von — og eina von Stóra-Bretlands — að afstýra nýrri styrjöld og vinna að sáttum
á grundvelli heims, þar sem kommúnismi, kapítalismi og sósíalismi lifi hlið við
hlið, líkt og kaþólskir menn og mótmælendur, eða Múhameðstrúarmenn og kristn-
ir menn fengu búið saman fyrr á öldum. Vonin um að svo megi verða er í því
fólgin, að afia mönnunum setugriða og gera allt sem við getum til þess að forðast
fullkomna sundurlimun heimsins og fjandsamlega skiptingu í vopnaða flokka —
en að slíkri skiptingu virðast Bandaríkin einmitt vera að keppa. Fyrir okkur
mundi heimsstyrjöld að minnsta kosti verða lokaholskeflan. Það er því skylda
lýðræðissinnaðra sósíalista að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að bera
klæði á vopnin milli hinna tveggja sóknarflokka heimsbyltingar og heimsauðvalds.
„Þriðja aflið“ getur ekki nú orðið vopnað stórveldi: en það getur enn, ef það
nýtur réttrar forustu af hálfu Breta, orðið Ijósri hugsun og heilbrigðri skynsemi
mikil hjálparhella.“
Það er lítill vandi að gagnrýna þessa pólitísku játningu Coles prófessors, en
það er ástæðulaust að gera það hér á þessum stað. En hún er svo merkilegt tím-
anna tákn í brezkum stjórnmálum, að hún á skilið að fara víða. Cole talar hér
fyrir munn þúsunda heiðarlegra sósíalista, sem hrýs hugur við þróun heimsmál-
anna. I fimm ár hefur brezki Verkamannaflokkurinn stjómað hrezka heimsveld-
inu. Flokkur, sem hefur hlotið slíkt pund, getur ráðið miklu um þróun heimsins.
En Verkamannaflokkurinn kaus þann kostinn, sem þægilegri var, að fljóta sem
fjöður á flaumi sögunnar í stað þess að andæfa. Því er nú svo komið málum, að
Bretland og heimsveldi þess sogast æ lenga niður í hringiðu þeirrar styrjaldar, er
Ameríka stefnir að. Verkamannaflokkurinn er þessa stundina haldinn slíkum
þverbrestum, að lítið má út af bera, að hann ekki klofni. Játningargrein Coles
prófessors er áþreifanlegasti votturinn um hina pólitísku kreppu og skoðana-
klofning Verkamannaflokksins.