Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Blaðsíða 12

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
annað hafa Bandaríkin dregið að sér
höndina með vörukaup í þvingunar-
skyni. Ráðgjafar um viðreisn, út-
sendir af bandarískum stjórnar- eða
fjármálastofnunum, hafa frá stríðs-
lokum lagt fast að rikisstjórnum róm-
önsku Ameríku að hafa hemil á iðn-
væðingu og leggja aðaláherzlu á hrá-
efnaframleiðslu. En þrátt fyrir allt,
þrátt fyrir viðreisnarráðleggingar,
þrátt fyrir óhagstæð verzlunarkjör,
mundi margur ætla að hinar miklu
auðlindir rómönsku Ameríku hefðu
ekki getað komizt hjá því að skila álit-
legum gróða sem nota mætti til frek-
ari iðnvæðingar og kjarabóta. Og víst
hafa þær skilað gróða. Bandarísk
auðfélög nýta allar helztu auðlindir
rómönsku Ameríku og nýta þær vel.
Meðalársarður bandarískra fyrir-
tækja þar í sveit hefur aukizt úr 6%
árið 1929 í 14,5% árið 1949, og 1951
var hann orðinn 20,5%. Þau hafa
flest afskrifað höfuðstól sinn tvisvar
eða þrisvar sinnum. Ef eitthvað af
þessum gróða er lagt aftur í fjárfest-
ingu í löndunum þar sem hann verð-
ur til, þá er öruggt að sú fjárfesting
er ekki miðuð við þarfir íbúa þessara
landa, heldur er fljóttekinn gróði eini
mælikvarðinn. Og það er alger und-
antekning ef bandarískt fjármagn er
notað til annars en framleiða hráefni,
nema þegar bílahringarnir koma upp
verksmiðjum til að setja saman bíl-
ana sem þeir selja auðmönnum þess-
ara landa. Eymd rómönsku Ameríku
verður auðskiljanleg þegar menn
hafa gert sér ljóst hvílíkur er sá blóð-
skattur sem amerískt auðmagn rakar
þar saman.
En ekki er þörfin minni á umbótum
í sveitum Suður-Ameríku en borgum.
í sveitunum er eymdin svörtust. Vold-
ug jarðeigendastétt situr þar yfir hlut
vinnandi bænda. Nýlegar tölur sýna
að í rómönsku Ameríku allri eiga
110.000 stórjarðeigendur 65% af
allri ræktaðri jörð, eða að jafnaði
4000 ha hver; en 5% milljón smá-
bændur hafa yfir að ráða 3,7% allrar
ræktaðrar jarðar. Þessi stórjarðeig-
endastétt er yfirleitt innlend í sjálfri
Suður-Ameríku; það er ekki nema í
Mið-Ameríku að bandarískir einok-
unarhringar (t. d. United Fruit) hafa
lagt undir sig mikinn hluta jarðnæð-
isins. En þessi erkiafturhaldssama
stétt er þrándur í götu allra umbóta,
í bandalagi við norður-amerísku auð-
félögin, enda varla við öðru að búast,
því hin nauðsynlega landbúnaðarbylt-
ing verður ekki gerð nema á kostnað
hennar. Fátæktin og neyðin eru því
sameiginlegir hagsmunir innlendrar
og erlendrar auðstéttar.
Á þessum múr erlends og innlends
auðmagns hefur öll viðleitni til raun-
hæfra umbóta brotið vængi sína æ of-
an í æ. Og víst er við ramman reip að
draga. Auðvaldið hefur komið sér í
þá aðstöðu í Suður-Ameríku að það
getur hvenær sem því líkar svelt ríkis-
stjórnirnar til hlýðni. Það hefur kom-
106