Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Blaðsíða 17

ÞJÓÐFRELSISBARÁTTA OG SÓSÍALISMI
að hin gamla nýlendustefna, sem hef-
ur verið þar allsráðandi til þessa, er
í upplausn og á undanhaldi og þær
aðferðir hinnar dulbúnu nýlendu-
stefnu sem eiga sér svo langa sögu í
Suður-Ameríku, hafa til skamms tíma
verið óþarfar í Afríku: hið gamla
kerfi er hrunið án þess að nýtt sé til-
búið.
En er það rétt, sem stundum er
haldið fram ekki aðeins af heims-
valdasinnum, heldur einnig af frjáls-
lyndum mönnum, að gömlu nýlendu-
veldin hafi í raun og veru sætt sig við
ósigur sinn í nýlendunum, nýlendurn-
ar hafi þegar unnið fullan sigur í
frelsisbaráttu sinni?
Er dæmið Kongó undantekning?
ESa er það strið sem heimsauðvaldið
hefur háð þar, þeir klækir sein það
hefur beitt til að hindra fullt sjálf-
stæði Kongós, að því einu leyti frá-
brugðið athöfnum þeirra annarsstað-
ar í Afríku að það hefur afhjúpað
hverjum sem sjá vill óbreytta glæpa-
starfsemi auðhringanna?
í rauninni hefur komið í ljós í Af-
ríku á síðustu árum sameiginlegt lög-
mál sem gildir um skipti vestrænna
heimsvelda við nýlenduþjóðir: Auð-
magn heimsveldanna (stórfyrirtæki,
einokunarhringar, stórbændaklíkur)
hefur fram að þessu umfram allt leit-
azt við að halda áfram heljartaki sínu
á atvinnulífinu, hvort sem um er að
ræða hálfnýlendur, nýlendur eða ný-
frjáls ríki.
Annað allsherjareinkenni sem kom-
ið hefur fram í Afríku, og fróölegt er
að bera saman við aðstæöurnar í
Suður-Ameríku, er það að nýlendu-
auðmagnið reynir um leið og það
missir bein pólitísk völd, að koma
upp innlendri borgarastétt er það geti
notað sem umboðsmenn í krafti sam-
eiginlegra hagsmuna af arðráni al-
þýðunnar. Stjórnmálamenn stórveld-
anna eru æði ómyrkir í máli um hlut-
verk upprennandi innlendra borgara-
stétta í fyrrverandi nýlendum. Að
þessu leyti er ástandiÖ reyndar með
mjög margvíslegu móti. Víða í Afríku
er ekki til nema lítill vísir að borgara-
stétt. Það voru til dæmis hrapalleg
mistök Belgíumanna í Kongó að þeim
hafði ,,láðst“ að koma upp innlendri
„millistétt“. Ennfremur ber að geta
þess að sumsstaÖar hefur hin innlenda
borgarastétt í Afríku ennþá þjóÖlega
afstöðu. Þó Bretar og sérstaklega
Frakkar hafi verið nokkru forsjálli en
Belgíumenn er Afríka af þessum sök-
um veikur hlekkur í keðju nýkólóníal-
ismans, sem verÖur þar sumsstaðar
enn að styðjast við nakið vald, eða
þegar bezt lætur við erkiafturhalds-
sama höfðingjastétt.
Þessvegna eru nú nýlenduherrarnir
önnum kafnir að bæta fyrir gömul
glappaskot með því að reyna að búa
til afríska „millistétt“ áður en það
verður oj seint, það er að segja áður
en þjóðir Afríku verða komnar of-
langt á braut sjálfstæðisins. Nýlendu-
111