Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Blaðsíða 43

FERÐASAGA AÐ AUSTAN
er í brjóst lögð af ályktunarhæfileik, og nefnd hefir verið heilbrigð skynsemi
á ýmsum málum. Þar að auki er í raun og veru enginn sem stjórnar blessuðu
fólkinu, nema þessi fymefnda skepna utan úr hafinu, sem annars er margt
betur gefið en stjórnvísi. Að vísu hafa einhverjir æfintýramenn fundið upp á
því að segja fólki að kjósa sjer menn til lagasmíða, en það er hinsvegar marg-
sannað að engin bók er jafnsnauð að ímyndunarafli, eins og Stjórnartíðindin.
En úr því fólk hefir ekki nóg ímyndunarafl né næga heilbrigða skynsemi til að
stjórna sér sjálft, þá er ekki að búast við að það hafi gáning á að finna menn
með þessum hæfileikum. Fólk kýs bara þá, sem það þarf eitthvað til að sækja,
og þá helst kaupmanninn eða bóndann á stærstu jörðinni í hreppnum.
Væri þjóðinni stjórnað, mundi tíu þurrabúðarmönnum ekki leyfast að hrófla
upp tíu kumböldum í vitleysu út um hvuppinn og hvappinn. Þeim mundi vera
sagt, að slá saman og byggja eitt sæmilegt hús með tíu íbúðum. Og virðist þó
ekki þurfa mikið ímyndunarafl til að sjá, að eitt hús er kostnaðarminna, verk-
legra og mennilegra fyrirtæki en margir kumbaldar út um alt. Fjelagsbúskapur
er ekki aðeins stórkostlegt menningarmeðal, heldur margfalt ódýrari hverjum
einstakling en alt þetta hokur og pukur sitt í hverju horni, þar sem sálimar
taka svip af kumböldunum, og hver einstaklingur situr eldiviðarlítill, með
samanbitnar varir og hrukku í enninu, við sína einkastó, og býr sjer til „sjálf-
stæðar skoðanir“, sem auðvitað eru ekki annað en tóm vitleysa, og hefir ekki
nokkur lifandi ráð til að kaupa sjer pappa utan á sínar fjórar húshliðar. í ein-
um smákaupstað eru tugir manna að bisa við að velta sama stóra steininum,
einn og einn, i staðinn fyrir að ganga á hann allir í senn. Hversvegna er ekki
skrifað um það í Stjórnartíðindin, að menn eigi að sameinast í lífsbaráttunni?
Það á auðvitað að hafa stóran eldaskála í kjallaranum á stóra húsinu, og þar
á að setja stóra eldavjel og stóran pott og elda graut og fisk fyrir tíu fjölskyld-
ur í einu. Síðan á að hafa stromp upp úr þakinu.
Það er ekki verra að jeta graut og fisk sem soðinn er í einum stórum potti
á einni stórri eldavjel, heldur en graut og fisk, sem soðinn er í tiu litlum pott-
um, á tíu litlum eldavjelum, — annars hægast að fletta upp í eldhúsdálkum
Familie-Journal, ef semja skal fjölbreytilegan matseðil, en auðvitað getur ráð-
ið sami dags-menu á tíu fjölskyldna heimili, eins og í matsöluhúsi með hundr-
að fæðisþegum. Aðeins væri þessi tilhögun tíu sinnum kostnaðarminni, fyrir
nú utan hvað það liggur í hlutarins eðli, að fara þannig að, ef nokkur hefði
ímyndunarafl til að sjá hvað liggur í hlutarins eðli.
Hjá fyrirfólki í smákaupstöðum fer mikið starf, fje og heilabrot í það að
halda uppi virðingu sinni hvort fyrir öðru, og er slíkt hugðnæmt efni fyrir þá,
135