Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Síða 44

TÍMARIT MÁLS OG M ENNINGAR
sem gaman hafa af að semja skáldsögur um hjegómaskap, en annars ekkert við
því að segja, því borgarastjettin má leyfa sjer alt. En jeg er að tala um þurra-
búðarfólkið. Jeg er að tala um hvað útúrboruskapurinn hljóti að kosta það
mikið fje og krafta, og hvað fjelagsbúskapurinn mundi spara Jrví mikið fje og
krafta. Og það hljóta að vera mikil firn ekki aðeins af afskiftaleysi hvers um
annars hagi, sem allir þessir dreifðu öreigabústaðir ala, heldur einnig af tor-
trygni, ríg, fjandskap og allskonar óheilindum. Tvídrægni og sundrung er hvergi
eitraðri en meðal fátæklinga í smáþorpum. En reynslan er alstaðar sú, að sam-
búðir eru bestu meðöl til að skapa vinarþel og bræðralag manna á inilli
(heimavistir, verbúðir, herbúðir); ráðið til þess að menn vingist er að þeir
kynnist; og ráðið til þess að þeir kynnist, er fjelagslíf. íslendinga skortir fje-
lagslíf í þess orðs þrengstu og síðustu merkingu og öllum merkingum þar á
milli. Útúrboruskapurinn og fjelagsleysið gerir menn að einræningum, ein-
staklingseðlið að vanskapnaði, og mennina hrædda hvern við annan (sbr.
„dulir“ menn). Það er ofvöxtur í einstaklingsþroska íslendinga, sjúkur vöxt-
ur, sarkóm. Trú íslendingsins á „sjálfstæðar skoðanir“ er herfilegasta bá-
bilja. Menn eiga að slá í brall og byggja stór hús og flytja saman og lifa hver
annars lífi í samstarfandi heildum, en ekki hafa sjálfstæðar skoðanir og grafa
sig lifandi hver í sinni hyttunni. Fólk sem er uppfætt undir víðari staðháttum
og vant samneyti, er glaðara, frjálsara, fegurra, einlægara, viturra. Fólk sem
býr afskekt verður mannfælið, sjerviturt, óhamingjusamt og ljótt. Niður með
tómthúsin og kumbaldana! Saman með fólkið! Frjálsara upplit! Minna af
„sjálfstæðum skoðunum“! Meira af göfgandi veruleik!
m
Uppeldlsmól
Menn kvarta yfir því á fjörðunum, hve erfitt sé að tjónka við krakkana.
þeir ganga sjálfala í fjörunni og læra mest af ósiðum. Feðurnir eru í vinnu út
og suður, og mæðurnar hafa engan tíma til að líta eftir þeim úr því þau kom-
ast af höndum, því þær komast ekki frá hvítvoðungnum né grautnum.
Jeg hefi vikið að því áður, sem öllum er reyndar kunnugt, að almennar upp-
eldiskenningar færu yfirleitt langt fram úr uppeldisskilyrðum þeim, sem fyrir
hendi eru, með allri alþýðu. A einhverjum vissum stað er unnið gegn því, að
þorri barna hljóti heilbrigt og skynsamlegt uppeldi. Þorri manna í kauptún-
unum eru fátæklingar, og böm þeirra fara jafnaðarlega á mis við sæmilegt
uppeldi og skilyrði til að ná þroska í hlutfalli við hæfileika sína.
136