Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Page 65

LIST OG KAPÍTALISMI
gon bók, sem er alls fjarri því að
fjalla um stéttabaráttuna og segir:
„Rétt er það, Philippe Sollers (höf-
undurinn) er ungur borgari og eng-
inn máhnbræðsluverkamaður. Fa-
brice del Dongo og Fréderic Moreau
voru ekki heldur félagar í verklýðs-
hreyfingunni. Satt er það, að enn er
til fólk, sem lætur sannfæringu sína
aftra sér frá því að lesa „La Char-
treuse de Parme“ (Stendhal) eða
„L’Education Sentimentale“ (Flau-
bert). Líklega kemur það yður á
óvart, en þetta fólk á ekkert sameigin-
legt tungumál með yður eða mér.“
Og Johannes R. Becher, sem fyrr-
meir var expressjónisti segir: „Ég
átti kost á því að verða Becher eða
Benn, og Benn átti líka um þetta að
velja. Við kusum að verða þetta, sem
við erum orðnir. Ég á við, að Benn
hafði jafna möguleika til að verða
Becher og öfugt, sem þýðir þó engan
veginn, að við hefðum getað skipt á
persónuleikum í þeirri merkingu, að
hvor um sig hefði orðið nákvæmlega
eins og hinn er. Og hvað mig varðar,
þá bjó ég yfir fullkomnum möguleika
til að verða söngvari syndaflóðsins,
heimsendis, söngvari „stórbrotinnar“
nihilískrar lífsskoðunar með örvænt-
ingarópum í stíl við eldgos — skáld
slíks feigðarsöngs, sem enginn hafði
áður árætt eða látið sig dreyma um
...“ Og á öðrum stað: „... en val
Benns er ekki einungis mistök hans
eins. Það er einnig okkar mistök. Við
skildum skáldið eftir á krossgötum,
meira að segj a rákum hann lengra inn
í tómið með því að afstaða okkar til
hinnar miklu skáldgáfu hans var oft
og einatt fáránleg.“
Hér hefur verið vitnað til Aragons
og Bechers því til stuðnings, að
vandamál úrkynjunarinnar er engan
veginn eins einfalt og margir halda,
að stefnur eins og expressjónismi, fú-
túrismi og surrealismi, sem eru í óve-
fengjanlegum tengslum við hnignun
borgarastéttarinnar, búa samt yfir
innri andstæðum og uppreisnarhættir
þeirra fela í sér möguleika til bylting-
arsinnaðrar afstöðu.
Ef við lítum yfir list og bókmenntir
hins síðborgaralega heims, verða fyr-
ir okkur sameiginleg grundvallarein-
kenni í þessari „marglitu ringulreið“;
mér virðast þessi mikilvægust: nihil-
ismi, mannlæging, sundurbútun, dul-
gerfing og flótti frá þjóðfélaginu á
náðir blekkingarinnar um „hreina
verund“, þrá eftir samfélagi, „ein-
ingu“, sem oftast er flutt aftur í forn-
eskju og goösagnir.
Nihiliaminn
Nietzsche, sem var manna dómbær-
astur á hnignun skildi að nihilism-
inn var þar meginþáttur. Hann boð-
aði „uppkomu nihilismans“: „011 hin
evrópska menning okkar hefur lengi
engzt í kvöl og spennu, sem vex
með hverjum áratug, og ókyrr, ofsa-
fengin, óðagotsleg hefur hún eins og
157