Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Page 72

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hrífur allt með sér, hvert tangur og
tötur hins sundurtætta veruleika:
Séð hef ég lágsól óræðum ógnum seyrna
lýsandi upp sjávarins löðurstorkn fjólublá,
ölduna líkt og leikara í harmleik fornum
velta sáldhrolli sínum í fjarska frá.
Dreymdi mig nætur grænar geislandi
mjallir,
koss sem að augum sjávarins seinlega brá,
sefa sem einhversstaðar streymdi um jiallir,
velsöngvin maurildi er vakna upp gul og
blá.
Mánuði heila elti ég Ægisdætur
herjandi á rifin sem hamstola kúager,
hauð ekki í grun að bjartir maríufætur
teymt gætu andlömuð höfin á eftir sér.1
Þannig hafði ekki verið kveðið
áður, og við hliðina á þessum ósköp-
um varð „Le Voyage“, hið ægilega
ljóð Baudelaires því líkast sem það
væri eftir Ronsard, Racine. Þessi um-
turnun Rimbauds á ljóðinu, þessi
nýja aðferð hans: að sjóða saman
brotabrot sundurtættrar veraldar, fög-
ur og ljót, glitrandi og óhefluð, raun-
sönn og æfintýraleg í einn hrífandi
sambræðing bundinn draumkynja
tengslum. Og beita við það kaldri fífl-
dirfsku tilraunamannsins, slíkt og því-
líkt var gerbylting alls, sem til þessa
hafði verið nefnt skáldskapur. Nú-
tímaljóðið, þessi samröðun sundur-
leitustu mola, þessi vitræna óræðis-
stefna, sem skýtur aftur og aftur upp
kollinum, í síðari verkum Rilkes, hjá
Gottfried Benn og Ezra Pound, hjá
1 Þýðing Jóns Óskars.
Eliot og Eluard, hjá Auden og Alberti
— það er allt komið frá Rimbaud.
Það væri akademísk smásmygli að
veitast blint að þessari sundurtætingu
hins hefðbundna ljóðs, þessari höfn-
un á formi þess, eða því hvernig öllu
taumhaldi á hinu tengjandi hug-
myndaflugi er sleppt; því verður
raunar ekki mótmælt, að allt er þetta
vaxið uppúr jarðvegi hnignunarinn-
ar, en á hinn bóginn er líka óumdeil-
anlegt að það hefur skapað gnótt
nýrra tjáningaraðferða og -mögu-
leika. Og að lokum: Majakovskí var
líka niðurrifsmaður gamalla forma,
og yrkingaraðferð hans reyndist á-
gætlega til þess fallin að tjá hinn nýja
veruleika byltingarinnar. Og þá hefur
Brecht einnig notazt við aðferð hins
byggjandi hugmyndaflugs, raunar
með meiri fastheldni á formin — og
að því undanskildu að skáldgáfa hans
var ekki í þjónustu óræðisstefnunnar
heldur skynseminnar. En slíkt er ekki
vandamál formsins, heldur spurning
um afstöðu: Brecht og Majakovskí
beittu hinni nýju tjáningaraðferð á
verkefni stéttabaráttunnar, byltingar-
innar, og þarmeð unnu þeir bug á tæt-
ingnum og innihaldsleysinu.
Dulgervingin
I listum og bókmenntum hins síð-
borgaralega heims gætir tilhneiging-
ar til að dulgerva veruleikann. Þetta
er sprottið af sömu rótum og af sömu
hvötum og nihilisminn. Mönnum
164