Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Síða 84

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Auður og Gunnar verða ein eftir. Nú
standa þau þarna mitt í lúxusíbúðinni, sem
hann Ólafur hefur byggt yfir sína heittelsk-
uðu og hafa glösin full og allt er notalegt.
Þessa hjartnæmu stund velur Auður til að
segja gestinum, að hún sé með barni hans
og vilji skilja við manninn sinn og koma til
hans. Gunnar vill ekkert barn og meðfylgj-
andi bax, heldur vill hann halda áfram
þessu þægilega sambandi við Auði og láta
Ólaf fínansera. Það finnst Auði bersýni-
lega lítilmótlegt þegar hér er komið sögu
svo hún rekur Gunnar á dyr — í því kemur
bóndinn heim góðlátlegur og aldeilis hissa.
Hann hefur nokkrar áhyggjur af veðurút-
litinu og því hvort óhætt muni að láta bíl-
inn vera úti um nóttina sem vonlegt er — en
þá er frúin svifin í hæðirnar þar sem býr
hin vatnstæra dramatík þeirrar konu,, sem
fór á mis við ánægju barnsföður síns yfir
króanum, sem kominn er undir í hjóna-
bandi hennar og þriðja aðila!
Sunnudagsmorgunn og þriðji þáttur:
Auður segir Ólafi að hún sé með bami (en
bam hafði hún ekki viljað fyrst um sinn
því hún gekk heiðarleg inní hjónabandið og
sagði manni sínum að hún elskaði hann
ekki). Ólafur ætlar að bregðast glaður við,
en hún hefur þá á takteinum upplýsingar
um það, að lífið sé hart, villt og miskunn-
arlaust og hann eigi ekkert í þessu barni
(hvernig sem hún veit vissu á því, burtséð
frá lagalegum smámunum). Og nú er rolu-
skapur Ólafs á þrotum; hann rekur frúna
á dyr.
Kemur þá lokaatriði leiksins — einskon-
ar yfirlit yfir karakterana (og líklega skír-
ing, hreinsun), gert með þeim hætti að per-
sónumar yfirbuga verkið eins og það hefur
verið til þessa — neita að leika þessa vit-
leysu lengur sem vonlegt er, óhlýðnast leik-
stjóranum (sem reynist vera Jóhann, vinur
Gunnars) og heimta sitt líf. Af þessu verða
allhörð átök, sem leiða í ljós eftirfarandi
atriði: Gunnari liggur mest á að segja á-
horfendum, að sjálfir leiki þeir mun betur,
því lífið sjálft sé stórum meiri leiklist en
eftirmynd þess á sviðinu verði nokkurn
tíma. Jóhann er angistarfullur og sér fram
á misheppnun sýningarinnar, en berst þó til
loka. Auður dvelur enn í sinni sorgarheið-
ríkju utan og ofan við allt og ætlar að
standa „ein“ með króann sinn. Ólafur er
aftur orðinn rola og hættur að raka sig
reglulega. Rúna situr að tjaldabaki og græt-
ur — allt þetta stand gengur svo nærri
Gunnari, að hann er einna helzt á því að
fara bara á síld — að vinna! Þau tínast svo
útaf sviðinu nema Auður sem stendur eftir
— ímynd konunnar, ein og „stór“. Þann-
ig lýkur þessari tilraun til að gera yfir-
stéttarhóruna að tiginni ímynd konunnar
og syngja henni lofsöng í því gervi.
Það hefur viljað þessu leikriti til, að vel-
flestum verður starsýnna á form lokaþáttar-
ins en innihald verksins í heild. í því ljósi
hefur það þótt nýstárlegt. Aðrir hafa raun-
ar orðið til að benda á það, að höfundar
hér útá íslandi, sem þessi árin em að fara
í smiðju til Pirandellos, mega prísa sig
sæla, að meistarinn sótti ekki jafnlangt aft-
ur og þeir, því þá væru „nýjungarnar“ síð-
an um 1880. Þessháttar athugasemdir færa
mann þó engu nær sannleikanum, formlík-
ingar segja svo sáralítið um skyldleika
verka og eru raunar enganveginn neitt á-
mælisverðar, því það er rétt eins leyfilegt
að færa sér í nyt uppgötvanir annara við
byggingu leikrita eins og byggingu húsa, og
líkar kringumstæður gætu verið fyrir hendi
í tveim löndum sínu á hvorum tíma. Lík-
lega er það sanni nær að Gestagangur hefði
orðið annað og mun betra leikrit ef líking
þess við Sex verur leita höfundar hefði ver-
ið önnur og djúpristari. Við gætum því
hæglega orðið margs vísari við að bera þessi
tvö verk saman. Og kynni þá að vísu að
koma í ljós annars konar nýstárleiki.
176