Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Blaðsíða 4

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sómasamlegri fréttamiðlun, sem skeri sig úr þeirn dæmalausa útkjálkabrag sem dagblöðin
íslenzku bera með sér. Það er skyldugt til þess aj því það er jœrt um það. Eða er ekki svo?
Að minnsta kosti lýsir útvarpsstjóri því árlega hversu glæsileg fjárhagsafkoma útvarpsins
sé, og Ríkisútvarpið er sagt svo efnað að það geti byrjað á rekstri sjónvarps hvenær sem
verða vill. Menn skyldu þá ætla að áður en það leggur út í slíka stórframkvæmd sé það
búið að koma í sæmilegt horf jafn mikilvægum og þó sjálfsögðum þætti starfsemi sinnar
sem fréttaþjónustan er.
Allir sem reynf hafa að hlusta á fréttir Ríkisútvarpsins vita að raunin er því miður öll
önnur. Þessi starfsemi þess er svo ömurleg skopmynd vandaðrar fréttaþjónustu að sam-
vizkusamir hlustendur hlytu að mölva útvarpstækið sitt á hverju kvöldi, — ef ekki vildi
svo vel til að skopið er stundum yfirsterkara ömurleikanum.
Það er að vísu rétt að ekki er alla daga sami eymdarbragurinn á fréttaflutningnum. En
það er oftast. Utvarpið lætur sér til dæmis ósjaldan nægja að eyða fáeinum mínútum í
erlendar fréttir, og það þó enginn skortur sé viðburða í heiminum. Það þýðir að fréttirnar
verða ekkert nema fyrirsagnir. Það væri víst leitun á dagblaði sem mundi iáta sér nægja
að birta ekkert nema fyrirsagnir fréttanna, og þær erlendar útvarpsstöðvar sem ég hef
hlustað á gera sig ekki heldur ánægðar með það. Það er yfirleitt regla góðrar fréttamiðl-
unar að leitast við að gera atburðina skiljanlega hlustendum, birta það sem máli skiptir
til skýringar hverjum atburði. En útvarpið íslenzka liefur greinilega ekki þá reglu. Oft er
eins og frásögn þess af einhverjum atburði sé aðeins fyrri ldutinn af frétt, og þegar hlust-
andinn væntir þess að íá að heyra framhaldið sem geri atburðinn skiljanlegan, þá er
komið að næstu fyrirsögn. Og sjaldan kemur fyrir að leitað sé út fyrir sjálfan atburðinn,
að hann sé tengdur almennum upplýsingum sem myndi bakgrunn fréttarinnar og auð-
veldi ókunnugum hlustanda að átta sig á honum. Þó kemur íyrir að sagðar eru ýtarlegri
fréttir: það eru Home News frá Bretlandi. Ég verð að viðurkenna það fyrir mína parta
að ég fagna ævinlega í hjarta mínu þegar ég hlusta á útvarpið flytja þessar vönduðu
brezku innanlandsfréttir: um brezk sveitarstjórnarmálefni, brezku drottninguna og mann
drottningarinnar, brezkan heiðarleika, brezk framleiðsluafrek, brezka samningalipurð
osfrv.: þetta stingur svo í stúf við þann beinagrindarstíl sem venjulega ríkir, og er þar
að auki svo kátlegt, að það kemur manni óðara í gott skap.
Um innlendu fréttirnar má að vísu segja að þær eru harla misjafnar að gæðum. Þar
eru stundum ýtarlegar fréttir af merkum atburðuin, og ýmiskonar yfirlit og fróðleikur,
einkum úr atvinnulífinu, er góðra gjalda vert. Mikill hluti þeirra er þó þannig valinn að
þær geta ekki vakið áhuga annarra en þeirra sem verið er að segja frá: fyrirtækja, félaga
og blessaðra afmælisbarnanna. Pólitískar fréttir innlendar eru hinsvegar ævinlega þannig
samdar (og valdar) að það væri jafngott að sleppa þeim alveg. Til bragðbætis hefur út-
varpið svo fundið upp svonefnda fréttaauka, sem harla oft eru ekki annað en hátíða-
glamur og skálaræður „fínna“ manna og ráðherra, einkum eins ráðherra.
Hver skyldi vera skýringin á þessum fyrirbærum? Er það liirðuleysi, skilningsleysi,
nízka (ónógir starfskraftar), eða hvað? Það er kannski allt þetta að einhverju leyti, og
þó held ég að aðalskýringin sé fólgin í hinu fræga „hlutleysi" Ríkisútvarpsins. Hlutleysi
Ríkisútvarpsins er sú regla að ekkert megi koma fram í því sem ekki sé í samræmi við
hinn opinbera sannleik íslenzku ríkisstjórnarinnar og „vinaþjóða" hennar. Þessi skýring
nægir oftastnær til að gera grein fyrir hinum hálfsögðu, ófullburða fréttum um erlenda
atburði: ef fréttin væri sögð til enda svo að hlustendur skildu, væri það árás á „vina-
274