Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Blaðsíða 7

NANNA ÓLAFSDÓTTIR
Gersemar vors föðurlands
JÓN Sigurðsson forseti segir á ein-
um stað: „Vissulega er það nauð-
synlegt hverri þjóð, eins og hverjum
einstökum manni, að hugsa um hag
sinn á hverri tíð, og með fullri alvöru-
gefni og föstum vilja stefna á það
mið sem skynsemin bendir til, og
samkvæmt er eðli þjóðarinnar sjálfr-
ar og þörfum. Þegar slíka umhugsun
vantar, og hver einn gengur fram í
sínu nafni, hugsar um sig og þykist
góðu bættur ef hann aðeins getur
komið sjálfum sér klaklaust af sundi,
hvernig sem þjóð hans líður: þar
hljóta menn að vaða í villu og svíma,
og þegar í vanefnin kemur þá verður
ekki annað fyrir, en hver kennir öðr-
um um hvað missézt og mistekizt hef-
ir, flokkurinn riðlast og sundrast,
missir hug og dug, og fellur síðan í
hendur hverjum þeim sem girnist að
nýta sér heimskuna til að láta hana
þjóna fyrir fótskör sinni. Forsjónin
dæmir slíkar þjóðir til eyðileggingar,
og veraldarsagan setur eilíft brenni-
mark á nafn þeirra öðrum til viðvör-
unar ... því þjóðsyndum er hegnt í
þúsund liðu.“i
1JS 528 4to.
Þessi hugleiðing okkar ástsælasta
leiðtoga fyrr og síðar varðar grund-
vallarmið hans og annarra 19. aldar
manna sem börðust fyrir sjálfstæðu
íslandi. Hver um annan fórnuðu þeir
embættisframanum og öllu veraldar-
gengi vegna stefnu sinnar á það mið
sem skynsemin benti til og samkvæmt
var eðli og þörfum þjóðar þeirra.
Þegar um 1830 gerði Baldvin Ein-
arsson sér þess fulla grein að hann
yrði að dveljast áfram í Kaupmanna-
höfn og hafna embætti á íslandi af
því að hann „hafdi lyst og ... líka lag
á ad taka þátt í födrlandsins höfud-
málefnum“ eins og hann orðar það
sjálfur. Hið sama vakti fyrir Jóni
Sigurðssyni þegar að honum kom 10
árum síðar og Baldvin Einarsson var
allur. Þekkt dæmi frá síðari hluta 19.
aldar um þessa fórnfýsi er Jón Guð-
mundsson, ritstjóri Þjóðólfs. Þessum
mönnum hefði verið í lófa lagið að
tryggja afkomu sína í góðu embætti,
þar sem tæpast þurfti að blakta auga
og láta forsjónina um framtíð þjóð-
arinnar — en þá væri ísland ekki það
sem það er nú.
Þegar við tölum um 19. aldar leið-
277