Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Blaðsíða 89

UMSAGNIR UM BÆKUR
Svo kveður mann hver þá mornar
mœddur í raunum sínum
orti Fiðlu-Bjöm. Sá grunntónn sársauka
sem hljómar í Oljóðum er meira en skiljan-
legur. Jóhannes er að eðli heitur hugsjóna-
maður sem helgaði sig af lífi og sál barátt-
unni fyrir þjóðfrelsi og sósíalisma. Nú sætt-
ir mikill hluti Islendinga sig við að vera
seld þjóð í seldu landi. Framkvæmd sósíal-
ismans hefur ekki gengið slysalaust. Og
tæknin ... En þótt myrkt sé fyrir augum
um sinn fer því fjarri að Oljóð afturkalli
þá kröfu sem formálskvæðið gerir til skálda.
Jóhannes hvorki hiður um né boðar sálar-
ró.
Þorsteinn Þorsteinsson.
Einar Ól. Sveinsson:
íslenzkar bókmenntir í forn-
öld L
Almenna bókafélagið, 1962.
Fræðistörf Einars Olafs Sveinssonar
undanfarna þrjá og hálfan áratug hafa
hæði verið mikil að vöxtum og eftirminni-
leg að gæðum og nýjum hugmyndum. Allt
frá því, að ritgerð hans Um Njálu birtist
árið 1933 og fram á þenna dag, hefur hann
sett mikinn svip á íslenzk fræði, en nokkr-
um árum fyrr kom út ritgerð hans um minni
í íslenzkum ævintýrum. Rannsóknir hans á
Njálu myndu einar sér tryggja honum ævar-
andi stað í sögu íslenzkra fræða, en auk
þeirra hefur hann, eins og alkunnugt er,
lagt margt af mörkum um aðrar fomsögur
og einnig um íslenzka þjóðfræði, sögu og
ýmiss konar hókmenntir. EOS er ekki ein-
ungis fræðimaður, sem allir norrænufræð-
ingar verða að kynnast, heldur er hann
einnig viðurkenndur rithöfundur, og verk
hans eru fyrir löngu orðin lífvænlegur hluti
í hugmyndaheimi íslenzku þjóðarinnar.
EÓS hefur lagt merkilegan skerf til ís-
lenzkra nútímabókmennta með ritgerðum
sínum og gagnrýni.
Það má teljast í alla staði vel til fundið,
að Almenna bókafélagið fengi slíkan mann
til að rita samfellt verk um íslenzkar bók-
menntir að fomu. Hér er í mikið ráðizt, og
mikill vandi á höndum um meðferð efnis
og þá skuld, sem stórt bókafyrirtæki þarf
að gjalda viðskiptavinum sínum og lesend-
um. Vandfundinn yrði sá maður, sem betur
væri fallinn til að takast slíkt á hendur en
EOS er, því að hann er víðlesinn, hug-
kvæmur og prýðilega ritfær.
Orðugt er að gera sér fulla grein fyrir
gildi þessa rits, unz því er að fullu lokið,
en fyrsta hindið af íslenzkum bókmenntum
í fornöld gefur hin beztu fyrirheit, eins og
vænta mátti. f bindi þessu eru fyrst glöggir
kaflar um víkingaöldina, upphaf íslenzka
þjóðfélagsins og rúnir, og síðan eru þættir
um germanskan kveðskap, norrænar kvæða-
tegundir og félagsleg viðhorf þeirra, brag-
fræði, stíl og náttúrulýsingar. Með þessu
lýkur inngangsfræði fomíslenzks kveðskap-
ar, og við tekur meginefni þessa bindis:
Eddukvæðin. Þar er í sérstökum köflum
fjallað um handrit Eddukvæða, forrn, aldur
og heimkynni, og síðan kaflar um einstök
kvæði og umhverfi þeirra: eldri goða-
kvæði, trúarharátta, ungleg goðakvæði, ein-
kenni hetjukvæða, eldri hetjukvæði, ung-
legri hetjukvæði. Yfirlit þetta um efni rits-
ins fræðir oss dálítið um afstöðu EÓSS til
þessara fornu kvæða. Ilonum er ekki ein-
ungis sýnt um fornar rætur og upphöf, held-
ur gerir hann sér einnig far um að ræða þau
í sambandi við andlega og félagslega þró-
un. Kvæðin eru með öðrum orðum skoðuð
í ljósi sagnfræðilegs skilnings, og víða ger-
ir höfundur ágætar athugasemdir um gildi
þessara kvæða fyrir túlkun vora á hug-
myndaheimi fomaldar, um leið og hann
beitir sagnfræðilegum rökum til að skýra
aðal kvæðanna sjálfra.
Styrkur bókarinnar er ekki sízt fólginn í
359