Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Page 14

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
útivist og yrðu þá vísast orðnar af-
skrœmdar og óþekkj anlegar. Baldvin
var 27 ára lögfræðistúdent við háskól-
ann þegar hann tók þetta til hragðs
til þess að vekja athygli yfirvalda á
því alls kostar óviðunandi ástandi
sem Bessastaðaskóli var í. Og þannig
tókst honum að koma af stað umræð-
um um málið.
Eins og nú hefur verið lýst nokkuð
var við þetta að glíma:
1) algera örbirgð þjóðarinnar
2) deyfð og auðmýkt íslenzkra
embættismanna
3) erlenda einvaldsstj órn sem
sýndi harðsvírað skilnings-
leysi á þörfum landsins
í sagnfræðiritum og viðar hefur
mönnum orðið tíðrætt um það mikla
mannval sem kom fram með þjóðinni
á 19. öld, um það bil sem sjálfstæðis-
baráttan hófst. Og það er rétt að þeir
voru margir þessir úrvalsmenn, mið-
að við aðra tíma í sögu þjóðarinnar
um margar aldir. Menn hafa viljað
líta á þetta sem einhverja tilviljun —
eða dæmi um ágæti Bessastaðaskóla
sem uppeldis- og lærdómsstofnunar.
Hér verður ekki dregið úr þætti
Bessastaðaskóla og þess andrúmslofts
sem lék um þá stofnun í tíð Hallgríms
Schevings og Sveinbjarnar Egilsson-
ar. En hinu má ekki gleyma að tím-
arnir áttu sinn ríka þátt í þeirri
grósku sem okkur verður svo starsýnt
á. Þessi gróska var í Evrópumannlíf-
inu yfirleitt. Stjómarbyltingin í
Frakklandi 1830 hafði áhrif um alla
álfuna og kvíslaðist inn í allar grein-
ar þjóðlegs lífs. Jón Sigurðsson segir
að þetta hafi vakið tvennt hjá mönn-
um: „ást til frelsis og ást á ættjörðu
og þjóðerni sínu“.12 Þjóðernishreyf-
ing og krafan um frelsi og framfarir
fóru sem óstöðvandi elfur um álfuna.
Þetta glæddi og örvaði með mönnum
andlegt þrek og dug, og eins og alltaf
undir svo vekjandi og eflandi kring-
umstæðum birtust á sviðinu miklu
fleiri atgjörvismenn en dæmi þekkt-
ust til um. Tímarnir voru hliðhollir
okkar ungu harðgeru baráttumönn-
um.
Það er eftirtektarvert að íslenzkir
Hafnarstúdentar verða nær samstíga
frjálslyndum Dönum er þeir hefja
starf fyrir betra þjóðfélagi. Þegar
menntamenn beggja þjóðanna halda
út á brautina nær samtímis, má vafa-
lítið rekja það til einnar og sömu or-
sakar. Hitt gæti verið nútímanum
umhugsunarefni, hvern stórhug um-
komulitlir íslenzkir Hafnarstúdent-
ar sýndu með myndarlegri útgáfu-
starfsemi í þeim tilgangi að vekja
athygli þjóðarinnar á sjálfri sér á
þeim tíma sem henni entist ekki sólar-
hringurinn til að hafa fyrir því allra
nauðsynlegasta sér til lífsuppheldis.
Hin þrjú tímarit sem áður voru nefnd
eru öll undir merki nytseminnar í
fyrsta lagi og skyldi Ármann á al-
12 Ný félagsrit VIII, X. bls.
284