Tímarit Máls og menningar - 01.04.1967, Side 60

Timarit Máls og menningar
fyrst og fremst átt við náttúruvernd,
sem framkvæmd er til þess að auð-
velda almenningi aðgang að náttúr-
unni, t. d. stofnun þjóðgarða eða
bönn við takmörkun á umferð al-
mennings um ákveðin svæði. Sem
dæmi um slík bönn nægir að benda
á dönsk lagaákvæði, sem ganga svo
langt að banna öllum, sem land eiga
að sjó utan bæja og kaupstaða, að
reisa nokkrar byggingar, sumarbú-
staðir þar taldir með, nær ströndinni
en 100 m, því ströndin á að vera
frjáls öllum til afnota. Þessari dönsku
löggjöf er framfylgt mjög stranglega
og enginn greinarmunur gerður á há-
um og lágum og ríkt gengið eftir því,
að byggingar, sem reistar eru í trássi
við þessi lög, séu fjarlægðar, en það
á sér þó nokkuð oft stað, að lögin
séu brotin við byggingu sumarbú-
staða. Þar sem allur þorri fólks býr
í þéttbýli, eins og smám saman er að
verða hér á landi á svipaðan hátt og
í nágrannalöndunum, er mikil nauð-
syn á því, að fólki sé með lögum
tryggður aðgangur að náttúrunni ut-
an þéttbýlisins. í þjóðgörðum og á
öðrum friðuðum svæðum er líka í
lófa lagið að kenna fólki að umgang-
ast náttúruna á menningarlegan og
snyrtilegan hátt. Þjóðgarðar eru oft
í senn stofnsettir til að vernda sér-
stæða náttúru óspillta og til að vera
griðastaðir fólks í frístundum þess,
sein gerast nú æ fleiri, og inikilvægt
er talið að lijálpa fólki til að verja á
sein heilbrigðastan hátt. Hefur það
oft gefið góða raun.
Þriðja sjónarmiðið í sambandi við
náttúruvernd, sem ég hef nefnt hið
fjárhagslega, lýtur að því, að koma
í veg fyrir að ýms náttúruauðæfi séu
ofnytjuð svo varanlegt tjón ldjótist
af. Iðulega hafa lagaákvæði urn slíka
vernd ekki verið sett, eða fengizt sett,
fyrr en í hreint óefni hefur verið
komið, og á það við bæði hér á landi
og annars staðar. Maðurinn, sem í
oflæti sínu telur sjálfan sig æðstu
skepnu jarðarinnar og kórónu alls
sköpunarverksins, hefur í niýmörg-
um tilvikum í fáfræði sinni þraut-
nýtt svo það land, sem hann hefur
byggt, rúið það svo af ölluin nátt-
úruauðæfum, að til auðnar hefur
leitt, sem tekur áratugi eða aldir að
bæta úr, ef slikt verður þá bætt. Slík
víti hafa sem betur fer orðið til varn-
aðar sums staðar, en ennþá vill það
þó víða brenna við, að menn athugi
ekki sinn gang i samskiptum sinum
við náttúruna, hugsi ekki nema um
líðandi stund og láti hverjum degi
nægja sína þjáningu.
Þegar talað er um náttúruvernd í
þrengri merkingu, er oftast átt við
náttúruvernd,sem styðst við tvö fyrst-
töldu sjónarmiðin, þ. e. þau menn-
ingarlegu og félagslegu, og víða eru
til sérstakir lagabálkar um slíka nátt-
úr">'ernd. Þannig er það t. d. hér á
50