Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Side 37

Stóra stökkið afturábak
flokksins. Er það fólkið sem stjórnar, eða er það flokkurinn sem stjórnar fyrir
fólkið?
í Borgarastríðinu t Frakklartdi lítur Marx á kommúnu sem valdatæki, sem hið
pólitíska form alræðis öreigastéttarinnar. A sama hátt eru verkamannaráðin
— sovétin — valdatæki verkalýðsins hjá Lenín í bók hans Ríki og bylting. I
þessum tveim höfuðverkum marxismans er ekki minnst á forystuhlutverk
byltingarflokksins.
Þetta vandamál var tekið til umfjöllunar í 16 punkta ákvörðun kínverska
kommúnistaflokksins frá 8. ágúst 1966. Annars vegar var rætt um skipulags-
form Parísarkommúnunnar og sagt að hin nýju skipulagsform fjöldans, sem
menningarbyltingin hefði skapað, væru „valdatæki menningarbyltingar öreig-
anna“ (atr. 9). Jafnframt var sagt að í gegnum þessi skipulagsform gæti alþýðan
menntað sig „undir leiðsögn kommúnistaflokksins“. Þessi framsetning þarf
ekki að fela í sér þversögn efgengið er út frá því að valdið sé raunverulega i höndum
fjöldans' og leiðsögn flokksins fari því fram með starfi flokksfélaganna,
sé ekki framkvæmd með valdboðslegum hætti, heldur með umræðu og sann-
færingu. Eða eins og sagt var í boðskap miðnefndar kínverska kommúnista-
flokksins frá 12. ágúst 1966: „Lykillinn að sigursælli framgöngu þessarar miklu
menningarbyltingar er að hafa trú á fjöldanum, treysta honum, örva hann til
dáða og virða frumkvæði hans ... Lærið af alþýðunni áður en þið gerist kennarar
hennar. Óttist ekki óreiðu... Snúist gegn setningu reglugerða sem binda hendur
fjöldans.“
Þessi stefna beið sinn fyrsta ósigur með upplausn Shanghaikommúnunnar,
hún beið einnig ósigur þegar hernum var fært forystuhlutverk í framkvæmd
menningarbyltingarinnar og valdsboðslegri starfshættir voru teknir upp. A
sama tíma gerðist það að baráttan var afvegaleidd með persónugervingu, þar
sem gagnrýnisherferðum var beint gegn ákveðnum persónum í stað þess að
beina henni gegn borgaralegum öflum. Þessi veikleikamerki verða ekki skilin frá
hinni veikburða greiningu á eðli helstu stéttatengsla á breytingarskeiðinu yfir í
sósíalismann, þar sem þessi tengsl voru yfirlýst „sósíalísk”.
Þáttur hins hugmyndafrceðilega arfs. Ofangreind veikleikamerki vísa til tveggja
hugmyndafræðilegra arfleifða, sem enn eru virkar í Kína: annars vegar stöðnuð
hugmyndafræði bolsévismans frá lokum 4. áratugarins, hins vegar má rekja
„persónugervingu" deilnanna til þeirrar hugmyndafræði lénsveldisins, sem enn
setur sitt mark á kínverskt þjóðlíf. Við verðum að spyrja okkur hvers vegna
þessar arfleifðir hafi ekki enn verið kveðnar niður.
411