Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Blaðsíða 48

Tímarit Máls og menningar
miklu leyti taka á þá til eftirbreytni er einna efst á baugi. Úrslitaatriði
gagnvart núverandi endurbótastefnu í efnahagsmálum er einmitt
spurningin um það hvað sé hagkvæmt að ganga langt í átt til þess að gefa
framleiðslueiningunum efnahagslegt sjálfstæði).
Ritstjórinn okkar fyllir flokk „rétttrúnaðarmanna“ í þessum deilum
um efnahagsmál. Hann getur ekki fallist á þá kenningu að gildislögmálið
sé efnahagsleg grundvallarforsenda sósíalismans. Þeirri kenningu er
einkum haldið fram af Sun Ye-fang, hagfræðingi sem var gagnrýndur af
Maó-arminum þegar um 1962 en hefur nýlega verið endurreistur. Á móti
er það skoðun ritstjórans, sem er í samræmi við skilgreiningu Stalíns, að
gildislögmálið sé sögulega tengt vöruframleiðslunni og muni deyja út
smám saman ásamt henni. En jafnframt er hann ákafur talsmaður þess að
nýta þá efnahagslegu starfsemi sem byggð er á gildislögmálinu til hins
ýtrasta. Á eftirfarandi hátt lýsir hann meginatriðum væntanlegra efna-
hagsumbóta: Afskriftakerfið miðist við ástand viðskiptalífsins þannig að
afskriftirnar standi í eðlilegu samhengi við fjárfestingarupphæðina;
fýrirtækin fái að safna meira einkafjármagni sem þau verji að eigin vild;
hluta ágóðans sé skipt sem aukaþóknun milli duglegustu verka-
mannanna; bankar og vextir gegni stærra hlutverki innan efnahagslífsins.
Rætt hefur verið um talsvert djúptækar breytingar bæði í efnahagslífi
og efnahagslegri hugmyndafræði. Ný hugtök eru rædd af ákafa en
gamalkunnar kenningar eru dregnar í efa. Ritstjórinn ber þessu ástandi
greinilegt vitni þegar ég spyr hann hvort Sovétríkin séu í raun og veru
kapítalísk — og hvers kyns kapítalismi það sé? „Það er einmitt það sem
við erum að brjóta heilann um þessa dagana,“ svarar hann og brosir breitt.
„Áður afgreiddum við það mál á allt of einfaldan hátt.“ (Eftir vinslitin
milli Kínverja og Sovétmanna í byrjun sjötta áratugarins hafa Kínverjar
lýst ríkjandi stétt Sovétríkjanna sem „einokunar-borgarastétt“ án þess
nokkru sinni hafi verið lögð fram raunveruleg hagfræðileg skilgreining á
gerð hins sovéska ,,kapítalisma“.)
Kokkurinn makalausi rýfur samtalið við þennan háttsetta félaga frá
Dagblaði alþýðunnar og fer með okkur niður á útsýnisþilfar þriðja
farrýmis. Maturinn er dreginn upp úr eldhúsinu fyrir neðan okkur.
Kynstur dásamlegra rétta. Við borðum í snatri meðan áhorfendurnir fyrir
422