Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Blaðsíða 64

Tímarit Máls og menningar
skynsemisástæðum undir dauðarefsingu, en af eðlishvöt heldur hann áfram að
vona, handan við öll rök og í trássi við alla von. Þess vegna getur hann ekki
fundið með sér styrk til að stytta sér aldur. Hann getur ekki gert brottræka úr
huga sér þá hugsun að til kunni að vera líf sem er öðruvísi en hans. Hann
styrkist í þessari hugsun þegar hann sér á síðasta andartakinu fyrir aftökuna „á
efstu hæð hússins næst grjótnámunni, mannveru, sem var illgreinanleg og nær
gagnsæ þetta langt frá og hátt uppi“ og mátti láta sér detta i hug að hún vildi
með látbragði sínu tjá samúð eða hjálpfysi. „Og var þetta bara ein manneskja?
Eða var þetta mannkynið?“ Kannski fundust röksemdir K. í vil sem öllum hafði
yfirsést. „Eflaust er rökfræðin óhagganleg, en hún stendur ekki þeirri
manneskju á sporði sem hefur vilja til að halda áfram að lifa.“ En fyrir K. er nú
allt um seinan. Það er of langt á milli hans og þessarar óljósu mannveru. Þau
gátu ekki náð saman. Kannski var það einmitt vegna þessarar fjarlægðar, vegna
þess að hann lét hana viðgangast, að K. hlaut að tortímast.
Þannig eru Réttarhöldin, þessi umsnúna þjóðsaga, sem viðheldur ekki tál-
sýnum heldur brýtur þær niður og er þess vegna sú eina þjóðsagnagerð sem
hæfir okkar tímum, endanlega spurning frekar en svar. Uppréttar hendur Jóseps
K. á dauðastundinni gefa til kynna að honum liggi ennþá eitthvað á hjarta.
Getum við reynt að ráða í hvað það hafi verið? Var það kannski ábending um að
maðurinn eigi að skilja að tilgangur lífsins er ekki fólginn í því að höndla
sannleikann (sem er handan sjónmáls) heldur í því að leita hans í sífellu og af
sífrjóum kröftum, þótt leitin virðist vonlaus?
Sverrir Hólmarsson pýddi.
Lesendur 3. heftis 1979 eru beðnir að leiðrétta prentvillu i grein Magnúsar
Kjartanssonar, bls. 258,1. 26, vors lands, les Varins lands\
438