Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Blaðsíða 62

Tímarit Máls og menningar
yfirdrepsskapur er ríkur þáttur í lífi hans. Hann býr í óvistlegu herbergi sem er í
eigu dómstólanna og mettað er eitursvækju. Hann er í vafasömum tygjum við
hóp af nær vanvita stúlkum. Hann þekkir aðeins neðstu raðirnar í skrifstofu-
veldi réttarkerfisins en er fús til að mála rannsóknardómara í hetjulegum
stellingum eins og þeir væru fulltrúar hins æðsta réttlætis. Þegar hann málar
ekki eftir pöntun getur hann ekkert búið til annað en endalausa röð aumlegra
landslagsmynda sem eru allar eins. Aðeins í óskhyggjudraumórum (í útstrikuðu
handritsbroti) kemur Titorelli fram sem leiðsögumaður Jóseps K. gegnum þá
dómstóla sem eru honum að öðru leyti óaðgengilegir og leiðir hann inn í
friðsælt sæluástand.
Trúarbrögðin. Skefjalaus trú, blind hollusta við guð, tilheyrir fortíðinni og
verðurekki endurheimt. Horfið er vald hennar til að losa manninn undan angist
hans. Hann veit að hann getur á engan treyst nema sjálfan sig og að frá þeirri
stundu er hann tekur að ígrunda líf sitt stendur hann frammi fyrir óþekktum en
miskunnarlausum dómstól, saklaus en engu að síður sekur, þekkir hvorki
lögmálið né dómarann, en veit samt ...
Lögfræðingurinn Huld (nafnið merkir náð eða hylli) krefst algerrar trúar. En
K. er ekki lengur fær um slíkt. En reyndar er það svo að jafnvel iðnaðarmaður-
inn Block, miklu einfaldari manngerð, sem er fullur lotningar fyrir yfirvaldinu
og skríður fyrir Huld eins og hundur, setur ekki traust sitt á einn lögfræðing
heldur ræður sér með leynd fimm lagasnápa til viðbótar.
Ovissan um trúna, eða réttara sagt skipulagsbundin trúarbrögð, kemur skýrt
fram í langri samræðu við prestinn í dómkirkjunni. Utskýring hans á dæmi-
sögunni um manninn utan af landi sem leitaði laganna sýnir að ótvíræð og
almennt viðurkennd túlkun hinna fornu texta — sem nefndir eru „Ritningin"
— er ekki lengur fyrir hendi. Varla er eitt einasta atriði í þessari túlkun sem
Jósep K. og presturinn geta komið sér saman um. Af samtali þeirra gengur það
glöggt fram að presturinn, sem er þjónn bæði trúarbragða og laga, gerir kröfur
til K. sem hinn síðarnefndi getur með engu móti fallist á. Undir lok
samræðunnar heldur presturinn því fram um vörðinn við dyr laganna að „hvað
sem okkur kann að finnast um hann ... er hann engu að síður þjónn laganna;
það þýðir að hann heyrir lögunum til og er sem slíkur hafinn yfir dóm okkar
mannanna‘.“ Þessar tvær kennisetningar getur K. einfaldlega ekki fallist á.
Hann getur ekki viðurkennt að til sé neitt sem er „hafið yfir dóm okkar
mannanna". Ekki getur hann heldur samþykkt að nokkur þjónn laganna sé
436