Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Qupperneq 6

Berglind Gunnarsdóttir
Er ljóðið glataður tími?
(— eða til verndar skáldskapnum)
En cg bið um að mér sc vcitt lausn frá tómi sálarinnar,
hinu hluttcktarlausa og ónæma, scm sér ckki ljósið,
finnur ckki loftið né vatnið né jörðina . . .
Sigfús Daðason
Ljóðið er á frábæran hátt eins og galdur, fullt af leik og andstæðum, í ljóðinu
blundar eðli barnsins. Þess vegna halda menn að það skipti litlu máli og skáka
því inn í þröngan bás sem þeir kalla fagurfræði og bókmenntir og reisa um hann
múr. En af því Ijóðið hefur sig yfir takmörk hins hagnýta lýtur það einungis eig-
in lögmálum. Það neitar að vera afskipt eða munaður og vill fá að taka þátt í líf-
inu. Og það er í senn gleymska og viska, flótti og barátta. Það er ekkert og það
er allt. Það er galdur. Án þess að eiga hlutdeild í þessum galdri væri manneskjan
óumræðilega snauð og lítilmótleg.
í ágætri blaðagrein Ólafs Gíslasonar um myndlistarsýningu barna síðastlið-
inn vetur var greint frá kenningu Platons um að listrænt uppeldi barna væri for-
senda fyrir alhliða þroska mannsins. Að tilfinningin fyrir hinu fagra væri bráð-
nauðsynleg til þess að maðurinn gæti greint rétt frá röngu. Að tilfinningin fýrir
hrynjandi og formi væri lykill að allri æðri visku og þroska, og að þeim sem ekki
skynjaði fegurðina og hrynjandina í náttúrunni jafnt og í hinum fögru listum
væri fyrirmunað að rata þá leið er leiddi til farsæls lífs og frjósams skilnings á
manninum og umhverfi hans. Þessi skilningur Platons er vissulega í andstöðu
við lögmál hinnar hreinu vísindahyggju sem svo mikil áhersla er lögð á í dag, en
hún setur mark sitt á allt uppeldi okkar og mannlegt líf.
Verst er ef vísindahyggjan heilaþvær skynsemi okkar þannig að hún afneiti að
lokum galdri ljóðsins. Vísindaleg rökhugsun er takmörkuð og gengur eftir
beinum brautum en greinir ekki öngstræti sálarlífsins, þess vegna þvingar hún
ljóðið og listina út í horn. Og mannleg skammsýni og takmörkun hjálpar líka
til. En fýrst og fremst geðjast ekki guði fjármagnsins að Ijóðinu; enda hentar því
einfaldlega ekki að standa í harðsnúnum kaupskap, það er of smátt í rúmmáli en
of stórbrotið í gerð sinni. Þess vegna ferðast ljóðið frjálst eftir eigin leiðum um
leynda vegi undirmeðvitundarinnar og lífeðlisfræðingarnir hafa enn ekki komið
auga á það þrátt fýrir allar smásjárnar. En um síðir brýst það upp á yfirborðið
268