Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 58

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 58
Tímarit Máls og menningar Hin symbólska merking einkennist hins vegar af skil-greiningu sjálfsins, en hún samræmist aðskilnaði barnsins frá móðurinni og er samfara því að sjálfið skilgreinir sig út frá einstökum hlutum umhverfis, ljær þeim aðskilin merking- argildi og symbólskt vægi. Merking byggir því á rökvísi og dómgreind. En jafnframt er symbólsk merking ætíð punktur á landakorti karlhneigðs merking- arheims, barnið lærir lög-málföðurins er það rofnar frá móðurinni (og það er mik- ilvægt að hér fara saman lög og tungumát). En hin semíótíska móða lifir með okkur, þótt hún sé fyrst og fremst ríkjandi í undirvitundinni, sé „ókortlagt svæði" eins og segir í Fljótt fljótt sagði fuglinn. Og það er í þessari „kvenlegu" móðu sem Kristeva sér helsta aflvaka módernismans; hún skekur undirstöður þess lögbundna merkingarheims sem veitir samfélaginu boðskiptamiðla og hugmyndafræði. Við höfum séð hvernig hið rásandi sjálf í texta Thors truflar söguna, „gleymir sér“ við ljóðrænar lýsingar, sem iðulega eru markaðar sterkri hrynjandi og jafnvel ljóðstöfum og rími, eins og í þessum línum úr Mánasigð: . . . himbrimi, hugsaði hann þó; himbrimi á tjörn, þar er líka vindur sem syndir hann, ýfir vatnið, og gerir froðu sem titrarásandinum, strýkur stráog bælir, fælir mús niður í sína holu, rollurnar rása undan vindi, hestar í höm. Hestar í höm, og hann færir sig nær þeim einsog linsa að lesa þeirra mynd, lesa í augu hestsins, harm þar á hvarmi, hví skyldi harmurinn undir armi . . .20’ Það má segja sem svo að málið taki völdin af sögunni, textinn verður ölvaður og iðulega mjög ofhlaðinn, sé hann dæmdur frá sjónarhóli hefðbundinnar sögu. En textinn er einmitt að andæfa slíkum dómi, slíkri dóm-greind hugsunar. Þær hræringar við útjaðra vitundarinnar, sem áður var minnst á, splundra sjálfinu, flæða inn á merkingarsvið textans og raska allri sögubyggingu. Þannig losar textinn um bælingu hinna semíótísku hvata og efnir til samsæris gegn því heild- stæða sjálfi sem tryggir merkinguna. Þegar merking er skilgreind út frá aðskilnaði sjálfs frá móðurinni, er hætt við að hin „móðurlega" andstæða merkingarinnar (merkingarmóðan, hin villta skynjun og hin anarkíska hlið tungumálsins) verði dýrkuð í blindri tvíhyggju, sett á stall sem einhvers konar lausn frá „karllegri" merkingu. Kristeva bendir á þessa hættu auk þess sem hún getur þess að merkingarmóða undirvitundarinnar fái í raun aldrei orðið að texta ein og sér; óheft framrás hennar leiðir endanlega til geðtruflana og sturlunar líkt og þeirri er manninum í Fljótt fljótt sagði fuglinn virðist búin ef honum tekst ekki að hemja aliar þær raddir sem hann heyrir.’” Semíótísk orðræða er ætíð um leið undir einhverju valdi symbólskrar merking- ar. Benda má á að hugtak Kristevu fyrir hið rásandi sjálf er „sujet en procés", sem merkir einnig „ákært sjálf', eða „sjálf fýrir rétti": sjálfið er undirorpið dóm- greind hinnar rökvísu, empírísku hugsunar sem reynir að hamla hvötum þess og vinnur með sektarkennd gegn öllu lauslæti í tjáningu. 320
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.