Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 65

„Er ekki nóg að lífið sé flókið?"
A Semiotic Approach to Literature and Art (ritstj. Leon S. Roudiez; þýdd úr frönsku af
honum ásamt Thomas Gora og Alice Jardine), New York: Columbia University
Press, 1980, bls. 139.
22 Þegar ég tala um að „slá merkingu á frest" hef ég nokkra hliðsjón af hinu tvíræða
hugtaki Jacques Derrida, „différance", en meðþví túlkar hann þann mun sem Iiggur
til grundvallar allri merkingu (eitt orð skilst af því að það er ólíkt öðrum), en sem
jafnframt kemur í veg fyrir að merkingu verði haldið endanlega kyrri: það er engin
„náttúruleg" samsvörun eða tenging milli táknmyndar og táknmiðs. Táknmyndin
er ætíð „öðruvísi", sem veldur því að merkingin ruglast og henni er skotið á frest.
Hvorttveggja kemur fram í frönsku sögninni „différer" (sbr. á ensku “to differ" og
"to defer"). Um ýmsar hliðar „différance" og hlutverks þess í þeirri afbyggingu text-
ans sem iðulega er kennd við Derrida má lesa í bókum hans eins og t.d. 0/Gramma-
tologyfþýð. Gayatri C. Spivak), Baltimoreog London: Thejohns Hopkins Universi-
ty Press, 1976, og Writing andDifference (þýð. Alan Bass), The University of Chica-
go Press, 1978. „Afbygging" er orð sem Garðar Baldvinsson hefur léð mér fyrir
"deconstruction" og líst mér vel á þá íslenskun hugtaksins.
23 Um „skriftartexta" og mikilvægi framandgervingar í módernisma hef ég fjallað í
ritgerðinni „Baráttan um raunsæið”, TAÍM 4/1984, bls. 418—443.
24 Sbr. A Theory of Semiotics, Bloomington: Indiana University Press, 1976, bls. 87:
"But no sign-vehicle denotes, unless it is referred (on the basis of the context) to a
specific code in which it appears primarily as an element of a repertoire of sign-
vehicles. . . . Thus there must always be a code indication which refers to a precise
vocabulary." „Leit" okkar að þeirri reglu sem skýrir merkingu tákns út frá stöðu þess
í tilteknu táknkerfi ("code") kallar Eco "abduction", sbr. ritgerð hans, “The Theory
of Signs and the Role of the Reader," Bulletin of the Midwest Modern Language Associ-
ation, Volume 14, Number 1 (Spring 1981), bls. 44-45.
25 Nafn rósarinnar, Svart á hvítu, 1984, bls. 458—9.
26 Grámosinn glóir, Svart á hvítu, 1986, bls. 120.
27 Sifjaspellið má jafnvel, samkvæmt Kristevu (“From One Identity to an Other," bls.
136), skoða sem einskonar holdgervingu skáldskaparmálsins: “If it is true that the
prohibition of incest constitutes . . . language as communicative code and women
as exchange objects in order for a society to be established, poetic language wouldhe for
its questionablesubject-in-process the equivalent of incest: it is within the economy of
signification itself that the questionable subject-in-process appropriates to itself
this archaic, instinctual, and maternal territory; thus it simultaneously prevents the
world from becoming mere sign and the mother from becoming an object like any
other - forbidden." Samkvæmt þessu má líta á ást systkinanna í Grámosanum sem
líkamlegt jafngildi þess skáldskaparmáls sem tekst á við lagamálið í sögunni.
327