Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 107

Húslestrarbók
í útleggingunni á Hvítasunnudag, stendur skrifað: „Tvær eru veraldir bræð-
urmínir, önnur sýnileg, í hvörri vérlifum, önnurerþaruppi, hvaðan vérvænt-
um frelsarans Jesú Kristí, um hverja sankti Pétur talar, að í henni muni réttlæt-
ið byggja. Hina sjáum vér með líkamlegum augum, þessa með trúarinnar, því
trúin er vera þeirra hluta, sem koma munu, og hún sýnir það sem ekki er sýni-
legt. Hvert vér nú heldur rennum sálarinnar eða líkamans augum, og lítum í
kringum oss með athygli nokkurri og gaumgæfni þeirra hluta, sem fyrir oss
bera, þágeturkristinn maður ekki hjáþví sneitt, aðelska guð allra hluta skapara
umfram alla hluti. Lít kristinn maður á hinn fagra skapnað heims þessa, hversu
kostulegur hann er, hann hafa heiðnir menn á latínu kallað mundum, fýrir hans
fegurðar sakir, og kristnir í sama máta cosmon, sökum hans prýði. Athuga hin
fögru himinsins ljós, hversu þeim er víslega niðurskipað. Þau hafa sinn afmark-
aða gang allt frá veraldarinnar upphafi, allt til þessa dags, svo aldrei hefir ennþá
þrotið nótt né dag, vetur né sumar, hita eða kulda í hagkvæmum tíma. Virð fyr-
ir þér náttúru dýranna, fuglanna, fiskanna, grasanna, hver svo eru prýðileg, að
Salómon í allri sinni dýrð, var eigi svo skrýddur sem eitt af þeim."
Þannig berst rödd biskupsins gegnum móðu aldanna af bók sem svo er vel
skrifuð að lýsir af hverju orði. Barn að aldri varð ég djúpt snortinn af þessum
húslestrum sem þá voru lesnir með sérstökum áherslum á það sem lesandanum
féll best í geð. Gróa í Árnesi las oft í Vídalínspostillu og eins þó hún væri aldrei
fyllilega sátt við stóru orðin sem lögð voru á tungu lesandans, en mælskan,
kyngikraftur orðanna lék henni á tungu. Og svo vildi til að síðasti húslesturinn
sem lesinn var í Gilsbaðstofu í Öxnadal var lesinn af blöðum postillunnar af föð-
ur mínum sem kunni á lestrana. Og síðasti húslestur sem lesinn var í Árnesbað-
stofu þegar ég var þar heimilismaður nokkrum árum seinna, var lesinn af Gróu
tengdamóður minni, í Vídalínspostillu. Hún kunni þá list að lesa þannig að
maður hlaut að leggja við hlustir.
Kenningar postillunnar um dóminn sem á eftir að falla og ekki verður áfrýjað
til æðri dómstóla, eru enn við lýði og reyndar í fullu gildi. Menn óttast enn að
verk þeirra ill komi þeim síðar í koll, og eins bera menn þá von í brjósti að verk
þeirra góð mæti þeim síðar. Hvort óttinn eða þá vonin eru hemill á framferði
manna til ills, eða hvöt til góðs, er vandséð þar sem enn hefir engin glufa opnast
á tjaldið mikla sem skilur að líf og dauða. Og flestir munu trúarveikir. Síðasta
vísa Jóns Vídalíns sem hann orti á áningarstað á ferð eða yfirreið eru hans and-
látsorð.
Herra guð í himnasal
haltu mér við trúna.
Kvíði ég fyrir Kaldadal,
kvölda tekur núna.
369