Tímarit Máls og menningar - 01.09.1989, Page 135

ekki nema að óverulegu leyti framsetn-
ingarvandi. Ef þessu væri öfugt farið
gætum við einfaldlega bætt fáeinum
stöfum við stafrófið og þar með tjáð
öllum drauma okkar og langanir og
hætt þrasinu.
Skilningur á því sem á að þýða er
með öðrum orðum númer eitt tvö og
þrjú, og það er þess vegna við hæfi að
Heimir og Höskuldur skuli enda bók
sína með tíu vinnureglum handa þýð-
endum þar sem síðasta reglan ítrekar
nauðsyn þess að skilja: „10. Algengustu
glappaskot í þýðingum virðist mega
rekja til þess að þýðandi hefur í hita
augnabliksins talið sig skilja það sem
hann skildi ekki alveg réttum skilningi.
Því getur það verið síðasta boðorð
þýðandans: Gefðu þér tíma til að sann-
færa þig um að þú hafir skilið frumtext-
ann rétt!“
Tvö viðhorf til þýðinga hafa stundum
verið sett fram sem andstæður. Annars
vegar telja sumir að ekki sé hægt að
þýða. I fyrsta lagi vegna þess að inntak-
ið, merking orðanna er bundin í formi
þeirra, og þessi tengsl verða ekki rofin.
I öðru lagi vegna þess að „menning og
þjóðfélagshættir setja mark sitt á tungu-
málin“ og „sinn er siður í landi hverju“.
Dæmi eru enskt ‘blues’, þýskt ‘Welt-
schmerz’, danskt ‘hygge’, íslenskt
‘skyr’, - slík fyrirbæri verða aldrei þýdd
án þess að breyta þeim jafnframt í önn-
ur fyrirbæri. Það er ekki hægt að þýða.
Hins vegar er þeir sem segja að víst sé
hægt að þýða. Merkingum má snúa úr
einu máli í annað án þess að þær raskist
verulega. Og í raun og veru eru þjóðfé-
lagshættir mjög svipaðir, hvort sem lífs-
gæðakapphlaupið endar í einbýlishúsi
úti á Nesi eða í kofa í frumskóginum.
Lausnin á þessari deilu sem er jafn-
gömul þýðingum er að sjálfsögðu að
segja að það sé vandi að þýða. Góð
þýðing er markmið sem á að stefna að,
til dæmis má byrja með að þýða það
sem á sér einfaldar samsvaranir í við-
komandi tungumálum og síðan fara út í
staðfæringar, túlkanir og endurskapan-
ir.
Þýðendur vita að mikil sælutilfinning
getur fylgt því að þýða ef vel tekst. Góð
þýðing vísar e.t.v. ekki beina leið inn í
himnaríki, eins og nýr og fullkominn
babelsturn sem útrýmir allri ringulreið,
en hún vísar inn í annan menningar-
heim, útvíkkar sjóndeildarhring viðtak-
andans og tungumál einstaklingsins.
Þess vegna: þýðiði í botn!
Keld Ga.ll Jorgensen
LEITIN AÐ STÍLGALDRINUM
Einar Már Guðmundsson
Leitin að dýragarðinum
Almenna bókafélagið 1988
Það hefur verið sagt að það erfiðasta
sem hent geti ungan höfund sé að fá
góðar viðtökur við sínu fyrsta verki. Þá
lendi hann í því næstu árin að reyna að
draga sjálfan sig uppi í hugum lesenda.
Að sumu leyti má heimfæra þetta upp á
Einar Má Guðmundsson, sem kom á
stökki inn í íslenskar bókmenntir fyrir
tíu árum með ljóðabókum sínum tveim-
ur, Er einhver í kórónafötum hér inni,
og Sendisveinninn er einmana. Þær
urðu fleygari og fóru víðar en flest það
sem komið hafði frá ungum rithöfundi
lengi, enda má segja með nokkrum
397