Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Page 19

undir fæti eins og steinn, óbilgjam harð-
neskjulegur steinn sem lamdi iljamar í
skólaportinu þar sem ekkert óx og hvergi
gras til að bæla“ (117). Hún fær ekkert að
gert. Fortíðin þrengir sér inn í hina líðandi
stund og heltekur skynjun hennar þannig að
efnisheimurinn tekur í raun einnig breyt-
ingum; hún túlkar umhverfið út frá sínu
eigin sálræna ástandi, sínum huglæga
vemleika.
Frá sjónarmiði frásagnarfræðinnar er
þetta mögulegt sökum þess að takmarkað,
þriðju persónu sjónarhom Önnu, svokölluð
vitundarmiðja, miðlar einungis sýn hennar
einnar. Allir atburðir em séðir með hennar
augum og þessi sýn sannfærir lesandann
um að það sem hún upplifir sé rétt, það eigi
sér stað í raun og vem. A hinn bóginn
verður huglægni allrar skynjunar Önnu sí-
fellt meira áberandi eftir því sem líður á
söguna og sú huglægni er einkum bundin
við tímann. Tími hennar er annar tími en sá
sem ríkir fyrir utan, þama á milli er ósam-
ræmi. Þegar í fyrstu semingu sögunnar er
afstæði allra tímamælinga undirstrikað:
„Anna flýtti klukkunni um leið og flugvélin
lækkaði sig til lendingar og var á auga-
bragði svipt sex klukkustundum úr lífi
sínu.“ (113) Og sú nákvæmni sem einkenn-
ir allar ytri tímamælingar innan textans er
andstæð þeim „tíma draumsins“ sem mótar
innra líf Önnu.
Þetta kemur hvað best í ljós þegar at-
hugað er síðara endurlitið til vorsins 1945.
Þetta er endurkoma Önnu í port Miðbæj-
arskólans og endurupplifun hennar á þeim
atburðum sem þar áttu sér stað fjömtíu ár-
um áður. í einum tímapunkti, í einu augna-
bliki, skerast allar línur fortíðar og fram-
tíðar þannig að augnablikið verður hlaðið
merkingu, það er opinberun þess skilnings
á eðli tímans sem huglæg tímaskynjun
Önnu felur í sér. Endurlitið til vorsins 1945
er fléttað inn í framtíðarsýn sem Anna sá
sem tólf ára stúlka og fellur samarí við
nútíðina, er henni samsíða. Önnur fram-
tíðarsýn grípur síðan inn í aðalfrásögnina.
Anna sér sig sjálfa sem gamla konu eða sem
ósk um að verða slík kona og þannig kemur
þriðja mynd hennar til skjalanna. í einni og
sömu andránni renna þær saman í eitt og
sameinast líðandi stund. Teddi er þátttak-
andi bæði á tímasviði vorsins 1945 og sum-
arsins 1985, annars vegar sem kennari og
hins vegar sem eiginmaður. Þessi nærvera
hans er sönnun þess að tíminn endurtekur
sig í huga Önnu. Hún túlkar veruleikann á
annan hátt en hann birtist mönnum á rök-
legan hátt og sýnist í raun breyta honum.
Hinn huglægi tími grípur inn í rás hlutlæga
tímans þannig að sú spuming vaknar hvort
efnisveruleikinn láti í raun að stjóm Önnu
eins og ummæli Tedda í lok sögunnar benda
tU.
Eins og áður var minnst á byggir endur-
tekningin í textanum á því að einn og sami
atburðurinn, þ.e. útskúfun Önnu, er endur-
tekinn tvisvar. Þetta er formlegt einkenni
texta sem leitast við að miðla hringlaga
skilningi á tímanum. Atriði sem þegar hafa
verið kynnt til sögunnar em endurtekin með
þeim hætti að það virðist sem þau gerist
aftur á nákvæmlega sama hátt og áður. Þetta
er endurtekin frásögn af því tagi sem Gen-
ette talar um í sambandi við tíðni. Atriði
sem gerist einu sinni í sögunni er endur-
tekið í frásögninni. Svo tekin sé líking af
punktum á línu þá gætu allir punktamir
verið endurtekning eins þeirra og því allir
vísað aftur til upphafspunktsins.
En þessi eini punktur getur einnig falið í
sér alla hina punktana og reyndar línuna
TMM 1990:3
17