Tímarit Máls og menningar - 01.09.1990, Page 100

þar til skýr mynd blasir við á endanum. Sem
bam upplifir sögumaður þann harmleik að
horfa upp á föður sinn fyrirfara sér með því að
læsa sig inni í ísskáp eftir að hafa að því er hann
heldur, valdið í bræðiskasti og ógáti dauða dótt-
ur sinnar. Drengurinn verður vitni að atburð-
unum en skilur ekki inntak þeirra. Hann segir
hvorki móðurinni frá uppátæki föðurins, né föð-
umum frá því að systirin hafi bjargast. Hugur
hans er sem ljósmyndavél sem tekur myndiren
framkallar ekki. Það er svo hinn fullorðni
mannshugur sem löngu síðar og óvænt fram-
kallar myndimar.
Frásagnarháttur
Þrjár af sögum bókarinnar em sagðar í fyrstu
persónu eintölu og í tveimur þeirra tekst Svein-
bimi vel upp með þá aðferð. Sögumennimir í
„Icemaster“ og „Hinu auganu“ leitast báðir við
að tjá reynslu úr fortíð sinni sem þeir hafa
nýverið öðlast skilning á. Höfundi tekst að ljá
þeim báðum persónulega rödd og hinn einlægi
og bamslegi drengur sem þó ber þroskamerki
þess sem þurft hefur að þola áföll og mótlæti,
og hinn óráðni og hikandi vörubílstjóri, eru
hvor um sig eftirminnilegar persónur.
Sveinbjöm er ekki síður fær um að beita fyrir
sig hinum alvitra ósýnilega sögumanni. Honum
tekst vel að tjá upplifanir sögupersóna sinna
eins og þegar Auður á balli í mjólkurstöðinni
kemur fyrir sjónir Jóns Steinssonar svo falleg
að það er sárt þegar hún brosir til hans (bls. 28).
Sveinbjöm hefur yfir að ráða frásagnartækni
sem víða á skylt við frásagnartækni kvikmynd-
arinnar. Lýsingamar á aðkenningum Jóns
Steinssonar kvöldið sem hann veikist minna
óneitanlega á aðferðir kvikmyndarinnar við að
koma slíkum upplifunum til skila og sama má
og segja um hugrenningar hjónanna þegar
minningabrotum bregðurfyrireins og myndum
á tjaldi. Auk þess er ekki örgrannt um að áhrifa
frá klippitækni gæti í „Icemaster" þegar skipter
um tíma og rúm með því að láta suð í ísskáp og
hlut er sögumaður heldur á, tengja saman nútíð
og fortíð (bls. 156).
Sveinbjöm er naskur á að bregða upp litlum
lýsandi smámyndum og nota umhverfishljóð til
auka á stemmningu. Sem dæmi má nefna keðju-
bútinn sem hangir neðan úr tmkki og slæst til í
vindinum í upphafi „Stórra brúnna vængja“
(bls. 9), og rúmgorminn sem brakar í þegar
Auður kemur til að ná í Jón á sjúkrahúsið (bls.
44).
Bygging sagnanna er yfirleitt góð og atburð-
imir fléttast smekklega saman eins og þegar
Asdís kemur óvænt inn í líf Jóns Steinssonar
kallandi nafn hans þegar hún stendur fyrir utan
hótelgluggann og kallar á son sinn. Sveinbjöm
kann líka að skapa spennu og halda henni. í
„Stjömum Cesars“ vekja síendurtekin köll
móðurinnar um að drengurinn komi inn að
borða, ótta við að hún muni á endanum koma
og ná í drenginn og slíta þannig hið forvitnilega
samtal hans og gamla mannsins. í „Stómm
brúnum vængjum" þegar mæðgin sitja og
hlusta á hljóðritun af hinni ósjálfráðu andláts-
ræðu Jóns Steinssonar á lesandinn allt eins von
á því að helgi þessarar stundar spillist við það
að af hljóðsnældunni megi heyra Jón þmgla um
framhjáhald sitt.
Stíll
Viðlíkingar eru eitt helsta stflbragð Sveinbjam-
ar. Setningar hans eru víðast hvar stuttar og
hnitmiðaðar, lýsingarorðaflaum er þar ekki að
finna, en „einsog-ið“ er haft á ferðina á enda.
Oft tekst þetta vel en stundum er eins og óþægi-
lega verði vart áreynslu höfundarins við að
upphugsa viðlflcingar sínar. Þær leiða þá huga
lesandans að einhveiju alls óskyldu í stað þess
að skerpa þá mynd er höfundur Ieitast við að
setja honum fyrir hugskotssjónir. Helst kemur
þetta fyrir þegar myndmálið er ekki nógu heil-
steypt og líkingamar tengjast illa hver annarri.
Sem dæmi um hvemig Sveinbimi tekst á sama
stað best og verst til við líkingasmíðina má
nefna upphafið á „Stjömum Cesars“: „Regn-
þung moldin togaði stjömumar til sín eins og
svarthol í geimnum" (bls. 121). Hér er að mínu
mati dregin upp smekkleg mynd sem styrkist
98
TMM 1990:3