Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Page 65

fleiri tjáningarmiðla í þjónustu sína og efldi
sjálfstæði sitt, — þegar fyrstu unglinga-
hljómsveitimar mynduðust. Því miður var
fyrsta skeiði rokksins þá að ljúka og braust
kraftur þess því aldrei út í tónlist rokkæsk-
unnar sjálfrar. A fyrstu árum 7. áratugarins
bar talsvert á unglingahljómsveitum sem
flestar spiluðu mjúkt rokk og tónlist í anda
hinna bresku Shadows. Æskuskeiðið festist
í sessi, og til dæmis þóttu unglingatíska og
unglingaskemmtistaðir nú eðlileg fyrir-
bæri. í velmegun síldarævintýrisins höfðu
unglingar mun rýmri fjárráð en á 6. ára-
tugnum, og innflutningsfrelsið gerði þeim
kleift að nota peninganatil aukinnarneyslu.
Rétt eins og rokkæðið hafði leyst úr læð-
ingi dulda þörf æskunnar fyrir að hasla sér
völl, varð bítlaæðið kjörinn rammi fyrir
viðreisnaræskuna, sem hafði bæði fjárráð,
tíma og löngun til að njóta æskuáranna, en
vantaði sameiningarafl þar til Bítlamir birt-
ust. Nú þurfti æskan ekki lengur að berjast
fyrir sjálfstæði sínu, heldur hafði það verið
viðurkennt. Hún hafði meira sjálfstraust en
fyrirrennaramir, og bítlaæskan einkenndist
fremur af lífsgleði en uppreisn.
Rokkæskan hafði gert klæðaburð, hár-
greiðslu og stæla að sáluhjálparatriði hvers
unglings, og bítlakynslóðin bjó bara til nýj-
ar útgáfur. Hún naut líka framtaks árgang-
anna sem höfðu komið í millitíðinni, því að
nú þótti það sjálfsagt og eðlilegt að það
væru unglingar sem spiluðu þá tónlist sem
jafnaldrar þeirra dönsuðu við. í fyrstunni
bætti bítlaæðið litlu við rokkæðið, það varð
að vísu útbreiddara og því fylgdi meira
sjálfstraust og fínlegri stæll.
Hið alþjóðlega rokkæði hafði fyrst og
fremst gagntekið æskuna úr verkalýðsstétt
og bar þess merki, en á sjöunda áratugnum
voru öll mörk á milli stétta að riðlast; ungt
fólk úr verkalýðsstétt var að stómm hluta á
leið yfir í nýjar millistéttir, enda tóku terel-
ínföt við af gallabuxum og leðurjakka.
B ítlamenningin byggði hins vegar að mestu
á rokkmenningunni, og það er til marks um
það að unga fólkið var að taka hefðir úr
verkalýðsmenningunni með sér inn í hina
nýju millistétt. Hið félagslega los átti líka
þátt í því að róttækar hefðir úr hópum
menntamanna eignuðust smám saman
greiða leið inn í æskumenninguna, og nægir
þar að benda á áhrif Bobs Dylans á texta-
gerð í dægurtónlist. Um allan heim óx
æskumenningu ásmegin og hún varð hvar-
vetna gagnrýnin á löngu staðnaða menn-
ingu, feðraveldi og kaldastríðshugsunar-
hátt.
íslensk æska hafði tekið fljótt og vel við
bítlaæðinu, en hún fylgdi því seint og illa í
átt til félagslegrar róttækni. Bæði var hún
lengur að njóta hinna nýfengnu lystisemda,
sem fylgdu í kjölfar velmegunar og inn-
flutningsfrelsis, og svo hafði skapast regin-
djúp á milli æskumenningar og róttækra
hefða í landinu. Þær vom afar nátengdar
þjóðemishyggju og andúð á bandarískri
fjöldamenningu, og unglingamir spyrtu
saman vinstri stefnu og andúð á bítlafötum,
kanaútvarpi og enskum textum.
Á bítlaámnum óx enn bilið milli íslenskr-
ar æsku og þjóðmenningarinnar. Islensk
æska gat nú lifað svipuðu lífi og jafnaldrar
hennar t.d. á Englandi, og hún lagði á það
kapp að fylgja alþjóðlegri unglingatísku.
Sú þjóðmenning sem birtist í skólum, fjöl-
miðlum og listastofnunum lét æskunni í
eyrum eins og ómur fortíðar, og um fram-
tíðina hlaut maður eiginlega að hugsa á
ensku.
Á tónlistarsviðinu tók bítlaæskan stórt
stökk frá fyrri kynslóðum æskunnar. Fjöldi
TMM 1991:4
63