Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Page 87

gerist stíll Patriciu ljóðrænn. Við sömu
kringumstæður bregður Witi Ihimaera sér í
skjól fræðimennskunnar. Hann endurritar
heila bálka upp úr rykföllnum skjölum
þingsins og réttarsalanna. Þar sem ekki er
hægt að finna skjalfest gögn, á hann til að
semja „dagbókarbrot" fólks sem varð raun-
veruleg fómarlömb mikilla átaka í sögunni.
Patricia skrifar um venjulegt alþýðufólk
sem á öruggan sess í fjölskyldutrénu, en
Witi er hættur að skrifa um nokkum sem
ekki er „beinn afkomandi guðanna" eða
með ,,hlutverk“ í gangi Márísögunnar. Pat-
ricia skrifar um samtímaatburði sem stund-
um má finna í dagblöðunum, en gerast oftar
hjá fólki sem hún þekkir vel,8 meðan Witi
skrifar um forfeður sína, þá Wi Pere, sem
var fyrsti þingmaður krúnunnar af Maori
ættum á nýsjálenska þinginu, og Te Kooti,
sem var spámaður. Witi lýsir persónum sín-
um yfirleitt með beinum skírskotunum til
ljósmynda og staðfestir sögur sínar með
raunvemlegum stöðum á kortinu, á meðan
persónur Patriciu eru hvorki til á ljósmynd-
um né búsettar á stöðum sem hægt er að
finna á öðmm kortum en á kortum hugans.
Samt er það svo, að lestur á bókum þeirra
hvors um sig skýrirýmislegt í verkum hins.
Þar veldur mestu að þau skrifa frá sama
menningarheimi, menningarheimi sem þau
hafa átt mikinn og merkan þátt í að endur-
byggja — eða jafnvel skapa.
Þriðji höfundurinn sem ekki er hægt að
ganga fram hjá þegar bókmenntir Máría em
ræddar er Keri Hulme. Hún er Márí að
einum áttunda, en tilfinningalega er hún
,,márískari“ en margir Máríar. Skáldsaga
hennar tlie bone people eða sagan um fólkið
sem nú ber beinin í Nýja Sjálandi er einhver
óvenjulegasta skáldsaga sem hefur verið
gefin út á ensku á okkar tímum. Þar ægir
saman strúktúralisma (sem útgefendur
hennar hafa fleygt fyrir borð í síðari útgáf-
um), tilbúnum heimi þar sem Máríar og
Pakehar gætu runnið saman að lokum, of-
beldi og hrottaskap, og aroha, samhygð
sem einkennir dagleg samskipti Máría.
Keri hefur skrifað fleiri verk. Verk hennar
eru í rauninni frekar gjömingar en hrein
bókmenntaverk. Þegar ég hitti hana var hún
önnum kafin við að skrifa niður orð sem
hlutu að vera yfir eitthvað bragðgott. Fór
hún þar eftir gmndvallarreglu Máría í
mannlegum samskiptum: orð eru til alls
fyrst.
Keri Hulme hefur einnig sýnt mikinn
samhug með hvölum, sem hafa orðið tákn-
rænir fyrir menningu Máría. í hvalsögum
sínum og ljóðum er hún mjög leitandi —
eftir ritmáli sem hentar hvölum. — Líkja
má menningu Máría við hvali. Eitt sinn
vom aðeins nokkrir hvalir eftir í Suðurhöf-
um, þeim var útrýmt á sama tíma og reynt
var að útrýma menningu Máríans og ann-
arra eyjaskeggja í Suður-Kyrrahafi. Nú fara
sumir hvalastofnamir vaxandi, á sama tíma
og menning íbúa sumra eyjanna styrkist.
Það er ljóst að með fjölskyldu- og ættar-
sögum sfnum hafa Patricia Grace og Witi
Ihimaera valið sér leið til að endurvekja
fornar hefðir. Ættarböndin og samspil ætt-
ingjanna er þeim báðum nauðsynlegur þátt-
ur í meðvitaðri tilraun til að styrkja
sjálfsvitund þjóðar, sem var að tapa menn-
ingu sinni. Landið var að mestu farið, það
heyrði undir skipulag á hverjum stað. Tung-
an var að hverfa, enska er eina tungumálið
sem notað er í skólum og af hálfu hins
opinbera. Patricia og Witi segja bæði full-
um fetum í hvert sinn sem þau ræða skrif
sín að þau skrifi til að þjóð þeirra viti hver
hún er.
TMM 1993:3
85