Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Page 102

Tök Vigdísar á viðfangsefninu koma berlega í
ljós í samfléttan hennar á þessum tveimur heim-
um, hinum ytri og hinum innri, og þar nýtur
hinn ljóðræni stíll hennar sín hvað best.
A hverjum degi smyr Guðrún sér nesti og
leggur í langa göngutúra um borgina með það
fyrir augum meðal annars að sinna áhugamáli
sínu, bókasöfnuninni. Guðrún safnai' bókum og
verður sér úti um þær í ruslatunnum borgarinn-
ar. Bækurnar elskar Guðrún fölskvalaust og úr
hverri og einni lærir hún utanbókar nokkrar
línur sem oft vitja hennar síðar þegar aðstæður
eða hugsanir og tilfinningar hennar kalla þær
fram. Guðrún man fundardag og fundarstað
bóka sinna en titla og nöfn höfunda man hún
ekki.
Þegar sagan hefst hafa gerst þau undur í lífi
Guðrúnar að hún hefur þegið kaffiboð hjá blá-
ókunnri konu, Hildi Sigurðardóttur, sem býr á
Brávallagötunni. Snemma í sögunni situr Guð-
rún í eldhúsi Hildar og verður litið á gólfið:
Ég horfði á gólfflísamar og sá svarta pöddu
með þykkan rauðleitan búk og ótal granna
fálmara skríða yftr flís og út á aðra, nálgast
homið við vaskinn hægt og örugglega en þá
lyftd gestgjafi minn hægra fæti, steig feti aftar
og paddan varð ljósbrúnn blettur á hvítu
gólfínu. Ég leit á hana og sá að hún hafði ekki
tekið eftir því sem gerðist (bls. 31-32).
Þessi málsgrein kallast á við upphafsmálsgrein
bókarinnar þar sem Guðrún lýsir sjálfri sér sem
grárri þúst í þessu hvíta eldhúsi og sér líkama
sinn speglast í gólfflísunum. Hér, eins og víða
annars staðar í fýrstu köflum sögunnar, má sjá
forboða þess sem koma skal. En ef Hildur krem-
ur pödduna undir fæti sínum óvart og ómeðvit-
að þá er því þveröfugt farið með samskipti
hennar við Guðrúnu; á meðvitaðan skipulagðan
hátt ,,kremur“ Hildur Guðrúnu „undir fæti sér“
og svífst þar einskis.
Hildur er listakona. Hún býr til brúður sem
eru einstakar í sinni röð, búnar til eftir mannleg-
um fyrirmyndum og útbúnar tækjum sem gefur
hverri og einni ákveðna hreyfingu eða ,,líf‘.
Hildur hefur sett sér það takmark að skapa
meistaraverk, hina fullkomnu brúðu, brúðu
með mannshjarta sem slær knúið tækjum. Þetta
takmark virðist vera sprottið upp af særðri
metnaðargirnd listakonunnar sem fékk ekki
nógu góða dóma fyrir sína fyrstu sýningu. Til-
gangur hennar virðist vera fyrst og fremst að
svala hégómagirnd sjálfrar sín, fá hrós gagn-
rýnenda og „verðskuldaða fullnægju“ (bls.
243). Það eina sem Hildi vanhagar um er fóm-
arlamb, lifandi manneskja sem getur látið lista-
konunni í té hjarta sitt í þágu listarinnar. Og hér
kemur utangarðskonan Guðrún í „góðar þarf-
ir“.
Ég er Ijón
Guðrún Magnúsdóttir er fædd 15. ágúst 1945.
Kaffiboðið á sér stað þann 16. ágúst 1991 og er
Guðrún því þegar ffásögnin hefst nýorðin 46
ára. Hún er ljón — eins og ísbjörg. Nafn ísbjarg-
ar og stjömumerkið mynda saman táknmynd
kulda, hörku og styrks sem em ráðandi eigin-
leikar í ytra lífi hennar og áunninni skapgerð.
Fljótt á litið kann að virðast að hin ófrýnilega
miðaldra Guðrún eigi fátt sameiginlegt með
hinni ungu fallegu ísbjörgu. En þegar nánar er
að gáð má leiða marga þætti þessara tveggja
persóna saman. Nafn Guðrúnar merkir leyndar-
dóm Guðs og hjá henni birtist styrkur ljónsins í
geðprýði, auðmýkt og sátt við lífið og það hlut-
skipti sem það hefur fært henni. Guðrún og
Isbjörg eru báðar utangarðs í samfélaginu, hvor
á sinn hátt. Þær em báðar bæklaðar. Önnur
andlega vegna óheilbrigðs uppeldis og að-
stæðna hin líkamlega vegna sjúkdóms. Báðar
em þær einangraðar og sú einangrun leiðir til
þess að þær flýja á náðir drauma sinna eða, eins
og einnig mætti orða það, sjálf þeirra klofnar.
Vigdís Grímsdóttir velur svipaða leið til að gefa
þetta til kynna í báðum sögum; munurinn er sá
að það sem er í bakgrunni í Eg heiti Isbjörg. Eg
er Ijón hefur verið fært í forgrunn í Stúlkan í
skóginum og gefur sögunni nafn.
Stúlka í skógi og stúlka á strönd
Eins og ég minntist á hér að framan er skógurinn
og sú veröld sem hann hýsir hugarheimur Guð-
rúnar. Engu að síður er hann jafnrétthár hinum
ytri heimi, raunheiminum, í frásögninni. Vigdís
Grímsdóttir gengur hér lengra en í flestum öðr-
100
TMM 1993:3