Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 40

Þorsteinn Gylfason
Þakkir fyrir stilverðlaun
Þórbergs Þórðarsonar miðvikudaginn 30sta marz 1994
Dómnefndinni þakka ég af öllu hjarta fyrir þann sóma sem hún sýnir
mér—mér þykir vænna um hann en hana grunar—og ráðherranum fyrir
gestrisni hans. Þá verð ég að segja að mér er upphefð í því að taka nú sæti á
bekk við hlið Gyrðis Elíassonar og Þorsteins frá Hamri.
Fyrir tólf árum þurfti ég að skrifa stutta ritgerð um sjálfan mig handa
amerísku fræðafélagi sem hafði boðið mér inngöngu í raðir sínar. Ameríku-
menn hafa brennandi áhuga á manni sjálfum, kannski til að bæta sér það
upp hvað þeir eru margir. I ritgerðinni sagði ég meðal annars, ef ég man rétt,
að íslendingar bæru frá fornu fari ekki fulla virðingu fyrir neinum menntum
nema bókmenntum. Á íslandi væru allar menntir ætlaðar til hnífs og skeiðar
nema bókmenntirnar. Og sá væri einn metnaður minn í starfi á íslandi að
sannfæra landsmenn um það hávaðalaust að heimspeki gæti verið bók-
menntir. Kannski er þessi gamli draumur að byrja að rætast í dag.
Stíll er maður sjálfur, segja Frakkar. En stílverðlaun eru trúlega ekki veitt
manni fyrir að vera hann sjálfur. Fyrir hvað þá? Það er kannski bara hleypi-
dómur í mér að halda að þau hljóti að vera veitt fyrir eitthvað sem maður
hefur tileinkað sér af öðrum. Fyrir eitthvað sem hann hefur lært, en ekki fyrir
að vera sá sem hann er. Ef þetta er hleypidómur er hann ugglaust kennara-
hleypidómur. En í þessari trú get ég ekki tekið við þessum verðlaunum án
þess að minnast tveggja kennara minna. Þeir eru Willard Van Orman Quine
á Harvardháskóla og Gilbert Ryle í Oxford. Báðir tveir eru í fremstu röð
heimspekinga á öldinni, og báðir eru miklir og ff ægir meistarar máls og stíls.
Ég þakka þeim fyrir allt sem ég hef af þeim lært. Ég kemst ekki hjá að þakka
afa mínum Vilmundi Jónssyni í sömu andránni.
Páll Melsteð sýslumaður og sagnfræðingur var einna mestur stílsnillingur
á íslenzku á síðustu öld. Einhver sagði mér að Páll hefði aldrei setzt við að
skrifa hina miklu mannkynssögu sína, eftir strangan dag við dómstörf, án
þess að lesa fyrst fáeinar blaðsíður í Njálu. Þegar ég ffétti þetta um Pál varð
mér ljós, í allri auðmýkt, ofurlítill skyldleiki minn við hann. Þegar mér veitist
erfitt að koma orðum að hugsun minni, og kvöldið kemur og heilu blaðsíð-
urnar liggja fyrir framan mig öldungis líflausar, þá hátta ég með bók. Það
38
TMM 1994:2