Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Qupperneq 48

Gyrðir Elíasson
John Cowper Powys
Þegar litið er yfir rit um enska bókmenntasögu tuttugustu aldar, ber sjaldnast
mikið á nafninu John Cowper Powys. Það er fremur að bræður hans tveir,
þeir Llewelyn og Theodore Francis, séu nefndir í framhjáhlaupi innan um
„stóru nöfnin“. Þó er til það bókmenntafólk í Englandi og víðar sem telur
John Cowper eiga skilið sæti í grennd við þau Virginiu Woolf, D.H. Lawrence
og James Joyce. Gagnrýnandinn George Steiner, sem meðal annars er þekkt-
ur fyrir skrif sín um Tolstoj, hefur skrifað greinar um John Cowper Powys,
þar sem hann talar um hann sem „vanræktan risa“. Kanadíski rithöf-
undurinn Robertson Davies hefur einnig ritað greinar um Powys þar sem
hann lætur í ljósi furðu sína yfir núverandi stöðu hans í heimi bókmennt-
anna. Hitt er síðan annað mál, að það er ekki alltaf víst að best sé að sitja á
fremstu bekkjunum.
John Cowper Powys gekk ævinlega heldur andstreymis þeim módernisma
sem ríkti fyrr á öldinni. Verk hans áttu að ýmsu leyti fleira sameiginlegt með
verkum Hardys, Dostojevskís og fleiri höfunda sem áttu sinn heimareit í
nítjándu öldinni. Skáldsögur hans eru flestar mjög langar, allt upp í 1100
þéttprentaðar síður, svo sem einsog höfuðrit hans, A Glastonbury Romance,
sem kom út 1932. Þær eru á vissan hátt lausar í sniðum, honum er meira í
mun að draga fram innra líf persónanna en að afhjúpa framvindu, og þar
skarast aðferð hans helst við módernisma, en það er ekki af því honum sé
sáluhjálparatriði að losna við eldri frásagnarmáta, heldur krefst persónugerð
hans sjálfs þessa sniðs. Stíllinn hægur og lotulangur, ber að nokkru leyti keim
gamals tíma, án þess þó að votti fyrir stjarfa.
Af einhverjum ástæðum lenti John Cowper fljótlega upp á kant við allt
sem kalla mætti „akademíu“, einsog flestir þeir sem svamla gegn straumi
tímans (því módernisminn var, þegar öllu var á botninn hvolft, „straumur
tímans“). í þeim herbúðum var hann fljótlega talinn af, sú þokukennda
samkoma hefur síðan haldið honum hæfilega neðanjarðar, en þó grær torfan
hans ekki, því enn er hann lesinn af mörgum sem ekki vilja trúa því að ensk
bókmenntasaga sé slíkur bláþráður sem fram kemur í fræðiritum; þar sem
46
TMM 1994:2