Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 50

merkingu mætti segja að skáldsögur hans séu „sálfræðilegar“ í hæsta máta.
En það er sálffæði sem rís á reynslu höfundar sem einstaklings, ekki utan-
aðkonrandi kenningunr.
John Cowper Powys fæddist í Dorset á Suður-Englandi árið 1872. Faðir
hans var prestur af gamla skólanum, en samtímis mikill áhugamaður um
náttúrufræði, og hugðarefni hans höfðu áreiðanlega sín áhrif á soninn þegar
í upphafi. Hann varð að vísu ekki trúmaður í hefðbundnum skilningi, en í
verkum sínum átti hann eftir að koma ffam á sjónarsviðið með náttúru-
skynjun sem á sér ekki sinn líka. Og lengi býr að fyrstu gerð; það lá um síðir
fyrir honum að gerast fyrirlesari í Bandaríkjunum um áratuga skeið, og þar
stóð hann við sitt púlt einsog predikunarstóll væri, flutti fagnaðarerindi
bókmennta og lista og hélt mörgum þúsundum manna af öllum stéttum
hugföngnum, oft klukkutímum saman svo heyra mátti saumnálina góðu
detta. Einhvern tíma í kringum 1920 varð Henry Miller reikað inn á einn
slíkan fyrirlestur, og upp ffá því voru meistarar hans tveir: Knut Hamsun og
John Cowper Powys. Hann sótti flesta fyrirlestra hans, las allt sem hann
komst yfir eftir hann, og síðar, þegar John Cowper var fluttur til Norður-
Wales, tóku þeir upp bréfasamband og Miller fór að minnsta kosti eina ferð
yfir hafið gagngert til að heimsækja gamla manninn. Bréf Powys til Millers
hafa síðan verið gefin út á bók. Powys var reyndar mjög afkastamikill
bréfritari, og munu liggja eftir hann um 30.000 bréf í öllum heimshornum.
Fjölskyldu Powysanna hefur verið líkt við Bronté-fjölskylduna; faðirinn
klerkur og börnin öll að mála eða skrifa. En Powys-systkinin voru fleiri, 10
talsins, og samanlagður fjöldi bóka orðinn eitthvað á þriðja hundrað, þar af
um 60 eftir John Cowper. Fyrrgreindir þrír bræður hafa staðið upp úr
hópnum, stundum uppnefndir „Bronté-systur í buxum“.
Ekki verður sagt að John Cowper hafi verið bráðþroska sem skáld, rétt
fyrir aldamótin gaf hann út tvær litlar ljóðabækur sem þóttu ekki neitt
sérstaklega lofandi. Þegar ffam liðu stundir náði hann að vísu sérstæðum
tökum á ljóðforminu, en þó hentaði það skapgerð hans aldrei eins vel og
óbundið mál. 1902 skrifaði hann stóra bók um John Keats, en hún var aldrei
prentuð því handritið týndist hjá útgefanda og hefur aldrei sést síðan, afrit
hafði ekki verið tekið. Fyrstu skáldsögur hans, útgefnar á árunum 1915-25,
eru á margan hátt misheppnaðar sem listaverk, þó þær vísi til þeirrar
mögnuðu lífheildar sem birtist í fullu veldi í síðari ritum hans.
Þau verk sem halda nafni hans á lofti, hjá þeim sem þekkja til hans á annað
borð, eru ekki færð í letur fyrr en hann er kominn um sextugt. Fyrsta bókin
í flokki sem nefndur hefur verið „Dorset-fjórleikurinn“, er útgefin árið 1929
og heitir WolfSolente ftir aðalsöguhetjunni. Nefndur Wolf Solent ber reyndar
eins og flestar aðalpersónur í bókum Powys, sterkan keim af höfundinum
48
TMM 1994:2