Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 75

Jacques Derrida
Vofa gengur nú ljósum logum
um heiminn — vofa Marx!
Viðtal við franska heimspekinginn Jacques Derrida um fréttir, fréttamat, þjóðemi,
kynþáttaliatur, vofu Karls Marx og nauðsyn þess að rugla ekki öllu saman
Eftirfarandi viðtal birtist í franska tímaritinu Passages á hausti sem leið.
Emile Malet, ritstjóri tímaritsins, tók það ásamt Brigitte Sohm, Cristinu de
Peretti, Stéphane Douailler og Patrice Vermeren. Viðtalið er birt í TMM með
sérstöku leyfi Jacques Derrida og Passages, en Derrida dvaldist hér á fslandi
og hélt fyrirlestra í septembermánuði síðastliðnum.
Oftfær maður á tilfinninguna — og það virðist vera tilfinning sem gætirjafnt
í Bogota, Santíagó í Chile, Prag, Sófíu, París ogBerlín — að hugsun þín snúist
einkum um líðandi stund. Tekurþú undirþetta?Ertþú heimspekingursamtím-
ans, eða að minnsta kosti heimspekingur sem hugsar samtíð sína?
Jacques Derrida: Getur nokkur verið viss um að hann sé að því? Og eitt er
að vera „heimspeldngur samtímans" og annað er að „hugsa samtíð sína“. í
báðum tilfellum þyrfti að gera eitthvað annað og meira en að skoða og lýsa:
vera þátttakandi, vera hluti af og vera með. Á þann hátt mundi hugsun
manns „snerta fólk“ og maður hefði áhrif, hversu lítil sem þau væru: maður
„skiptir sér af málum“, eins og sagt er, málum sem eiga sér stað hér og nú í
samtíma sem aldrei er íyrirfram gefinn. Það er ekki til neinn fyrirfram
ákveðinn mælikvarði á það hvort hugsun manns snýst um líðandi stund, eða
svo ég haldi mig við orðalag ykkar, hvort maður „hugsar samtíð sína“. Hjá
mörgum fer þetta alls ekki saman. En þetta eru spurningar sem ég treysti
mér varla til að svara undirbúningslaust. Við verðum því að halda okkur við
þann tíma sem við höfum til ráðstöfunar hér og nú. Það að hugsa um
samtíma sinn er ákveðnari afstaða nú en nokkru sinni fyrr, einkum ef maður
tekur þá áhættu að tala opinberlega, því tímarammi slíkrar tjáningar er
búinn til. Hann er tæknilegur tilbúningur. Viðburðurinn sjálfur, tími þessa
opinbera gjörnings, er veginn, metinn, afmarkaður, „forsniðinn“, „settur af
stað“ í „fjölmiðlaapparati“ (við skulum notast við þessi orð til einföldunar).
Þetta er raunar atriði sem mætti liggja yfir fram í hið óendanlega. Mér er
spurn: hver gæti hugsað samtíma sinn nú á dögum, og einkum þó, hver gæti
fjallað um hann án þess að velta fyrir sér því sem kallað er opinber vettvangur,
því sem í pólitískri samtíð okkar tekur sífelldum breytingum að formi og
TMM 1994:2 73
L