Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Page 78

hefði gjarna vilja leggja dálítið út af þessu, en ég sleppi því hér). Eitt af því
sem stöðugt síar fréttirnar, enda þótt heimurinn sé að verða sífellt alþjóð-
legri, er hið þjóðlega, héraðsbundna, eða svæðisbundna,—eða hið vestræna
— það hefur ævinlega forgang. Þetta er það sem kemur alltaf fyrst í öllum
fréttum og ákvarðar forgangsröðina (fyrst íþróttir, svo stjórnmálamenn, en
ekki stjórnmál, og loks menningarfréttir, sem er raðað niður eftir því hve
athyglisverðar og skiljanlegar þær þykja). Þessi forgangsröð veldur því að
ótal aðrir atburðir hafha utan sviðsljóssins: þeir atburðir sem talið er að
þjóðin hafi engan áhuga á og hafa takmarkaða þýðingu fyrir þjóðina, þjóð-
tunguna, lífshætti þjóðarinnar og lífsmunstur. í„fréttum“ er óafvitandi lögð
áhersla á hið þjóðlega, hið framandi er útilokað, jafnvel stundum innanlands,
jafnvel þótt þar séu hvorki þjóðernisofstæki, ákveðin áform né vísvitandi
yfirlýsingar á ferðinni, jafnvel þegar fjallað er um efni eins og „mannréttindi“
og slíkt. Einstaka ff éttamenn gera lofsverðar tilraunir til að brjóta þessa reglu,
en það er hægara sagt en gert og þegar allt kemur til alls er þetta nokkuð sem
er ekki undir atvinnufréttamönnum komið. Við megum ekki gleyma þessu,
síst nú þegar gamlar þjóðernisstefnur eru farnar að taka á sig nýja mynd með
því að beita fjölmiðlatækni sem er hvað „háþróuðust“ sér til framdráttar
(hinir opinberu ljósvakamiðlar í Júgóslavíu fyrrverandi eru sláandi dæmi
um þetta). Annars má geta þess svona í leiðinni að ýmsir hafa séð ástæðu til
að efast um gagnrýnina á þjóðernishyggjuna, eða til að einfalda myndina
mjög, um afbyggingu [déconstruction, þetta er eitt af grundvallarhugtök-
unum í heimspeki Derrida. Aths. þýð.] þeirrar hugsunar sem miðar allt út
frá Evrópu. Mörgum þykir ekkert vera frétt nema það snerti þjóð- eða
efnahagsmál, sumsé svið þar sem lögmál markaðarins gilda, hvort sem um
samvinnu eða átök er að ræða. Það er eins og menn séu blindir á allt það sem
flytur með sér dauðann í nafni þjóðernis, og það í sjálfu hjarta Evrópu.
En nú sem endranær byggist harmleikurinn á mótsögn eða tvöfaldri
fullyrðingu eins og þessari: upplýsingar virðast berast frá sífellt fleiri heims-
hornum, en í raun berast þær okkur frá æ færri miðlum og dreifingarkerfum
sem eru að komast í færri og færri hendur. Ég minni á það sem átti sér stað
í Persaflóastríðinu. Þá komu vissulega um stundarsakir upp sérstakar kring-
umstæður, því menn vöknuðu til vitundar um þessa samþjöppun og sumir
mótmæltu henni, en við megum ekki gleyma því að ofbeldi viðgengst
stöðugt víða um heim, alls staðar þar sem átök eiga sér stað, í Miðaustur-
löndum jafnt sem annars staðar. „Þjóðernisleg“ andspyrna gegn þessari
samræmingu sem lítur út fyrir að vera alþjóðleg reynist því nauðsynleg. Hér
fara málin hins vegar að flækjast.
Annar varnagli: alþjóðlega tíðindasmíðin, einkarétturinn á því sem er
„fréttnæmt“, miðstýringin á því hvað er frétt og hvað ekki, virðist haldast í
hendur við þá þróun sem nú fleygir mjög fram og kölluð er „bein útsending“
þar sem allt gerist á svokölluðum raunverulegum tíma, í núinu. Það er alltaf
eitthvað leikrænt við öll þessi „viðtöl" og þau ýta undir dýrkunina á því sem
76
TMM 1994:2