Tímarit Máls og menningar - 01.06.1994, Síða 113

Úlfars: „Ég tefldi allt öðru vísi frá upp-
hafi [en Einar]. Á skákborðinu hef ég
alltaf verið hreinn og beinn. Ég legg til
atlögu þegar ég tel það borga sig og stend
eða fell með því sem ég er að gera.“ (bls.
85). Hreinn og beinn er Úlfar aldrei í
sögunni.
Þetta er einn af kostum 1. persónu-
sögunnar og nýtist í Patt fullkomlega og
er vitaskuld fjöldi góðra dæma er Úlfar
lýsir sér en lesandinn sér allt annan mann
og óhugnanlegri líkamnast.
Og hver er svo ég?
Sagan Patt segir ffá manni sem ekki er
einvörðungu aumkunarverður heldur
andstyggileg persóna, e.t.v. andstyggi-
legasta persóna íslenskra bókmennta
seinni ára. Líklega er Úlfar andstyggileg
persóna af því að hann veit það ekki
sjálfur. Hann líkist að því leytinu Húsa-
víkur-Jóni sem taldi ákaflega lfklegt að
Lykla-Pétur fengi honum eftir dauðann
vist meðal mestu dýrlinga og píslarvotta
sögunnar en var þó þannig innrættur að
Kölski þorði eldci fyrir sitt litla líf að veita
honum hæli í Helvíti vegna ótta við
stjórnarbyltingu.
Vitaskuld má skoða söguna sem
þroskasögu Úlfars enda hefur hún allt
yfirbragð þess. En sú saga er saga þroska
frá sakleysi til sektar. Úlfar fær illt vega-
nesti í vöggugjöf. Fram kemur að langafi
hans hafði leikið þá fléttu í sinni stöðu
að gangast við barni prests nokkurs til
að koma höndum yfir kot. En það var
„ . . . alltaf einhver déskotans úlfúð í
honum Hrólfi. Menn voru hræddir við
hann í sveitinni." (bls. 11). Og ekki virð-
ist afi Úlfars hafa verið föðurbetrungur
nema síður væri enda látið að því liggja
að hann hafi komið föður sínum fyrir
kattarnef og hlegið að öllu saman. Sonur
hans og faðir Úlfars, Sigurjón Sigurjóns-
son, er talinn þess eðlis að honum færi
best að heita nöfnum þeirra beggja, föð-
ur síns og afa.
Faðir Úlfars er duglegt hörkutól og
svífst einskis, a.m.k. ekki þess að koma
höndum yfir bæturnar sem Úlfar fékk
fyrir slys sem Sigurjón olli þó sjálfur. En
Sigurjón er svo vanþroska tilfmninga-
lega og bældur að jaðrar við örkuml.
Fram kemur að dætur hans töldu sér
ráðlegast að flýja heimili sitt vegna hans.
Þetta eru ræturnar — og þess von að illa
færi.
Úlfar hefur engin markmið í lífinu
eða draum annan en þann að sigra —
sem í sjálfu sér getur orðið upphaf sig-
urgöngu sem til einhverra happa leiðir.
Leiðin að sigrinum er þó ekki fögur.
Úlfar ætlar ekki að sigra með eigið ágæti
eða hæfileika að vopni. Hann kann enga
aðra leið til sigurs en þá að leggja alla að
velli. Sá metnaður, sem hann hefur til að
„verða eitthvað“, beinist allur að því að
eyðileggja öll færi annarra.
Úlfar er haldinn djúpstæðri van-
metakennd frá unga aldri. „Ég held að ég
hafi kannski valdið foreldrum okkar
vonbrigðum á einn eða annan hátt. Þau
hafði lengi langað til þess að eignast son
en hann átti náttúrulega ekki að verða
eins og ég. Hann átti að verða eins og
faðirinn, gáfaður íþróttamaður að upp-
lagi, haldinn óslökkvandi menntunar-
þorsta.“ (13-14). Snemma sér hann því
keppinaut í bróður sínum Einari sem
honum þykir að því er virðist vænt um
— lengi vel.
Vanmetakenndin birtist síðan les-
andanum í lítt dulbúnu grobbi eða sjúk-
legum órum auk þeirrar áráttu að
eyðileggja allt fyrir öðrum þótt ekki
verði séð að hann hafi nokkurn ávinn-
ing af því sjálfur.
Sigurinn, sem er lokatakmark Úlfars,
hlýtur að vera fjarlægur kjarklausum
manni sem hann er. Hann lærir því list-
ina að heyja aldrei orrustur sínar fyrir
TMM 1994:2
111