Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2012, Qupperneq 55

Börn sem hrjóta eru líka ofvirk
n Ný rannsókn sýnir að svefntruflanir hafa áhrif á hegðunarvandamál
Á
síðustu árum hafa hrot-
ur verið tengdar við ýmis
vandamál hjá fullorðnu
fólki. Nú sýnir ný rannsókn
að svo geti einnig verið hjá börn-
um. Fjallað er um rannsóknina á
ABC en niðurstöður rannsóknar-
innar voru birtar í tímaritinu Pedi-
atrics. Rannsakendur lögðu spurn-
ingalista fyrir foreldra 11.000 barna
frá fæðingu til sjö ára aldurs. Þar
kom í ljós að börn sem áttu við
svefnraskanir að etja, svo sem hrot-
ur, munnöndun og kæfisvefn, voru
líklegri til að kljást við hegðunar-
vandamál við fjögurra ára aldur.
Við sjö ára aldur voru þessi börn
1,5 sinnum líklegri til að vera ofvirk
og hærri tíðni þunglyndis, kvíða og
árásargirni mældist hjá þeim.
Rannsakendur eru ekki viss-
ir hvort svefntruflanir einar valdi
hegðunarvandanum því þau börn
sem áttu í erfiðleikum með svefn
voru líklegri til að hafa fæðst fyrir
tímann, líklegra var að mæðurn-
ar hefðu reykt á meðgöngu eða að
þau kæmu úr fátækari fjölskyldum
en allt þetta getur haft áhrif á hegð-
un.
Hins vegar benda þeir á að
eigi barnið þitt erfitt með skapið
ættir þú að athuga hvort það sofi
nógu vel. „Þegar kemur að hegð-
unarvanda hjá börnum, frammi-
stöðu í námi og sér í lagi í tilfellum
ADHD, þá byrja ég alltaf á því að
spyrja hvernig barnið sofi og hvort
það hrjóti,“ sagði sérfræðingurinn
Stephen Lauer í samtali við ABC.
Vísindamenn reyna nú að kom-
ast að því hvort aðgerðir geti hjálp-
að til við að koma í veg fyrir hrot-
ur, til dæmis með því að fjarlægja
kirtla. Þeir vilja komast að því hvort
hrotulausar nætur hafi áhrif á
hegðun barnanna.
gunnhildur@dv.is
Lífsstíll 55Helgarblað 9.–11. mars 2012
Reynir
Traustason
Baráttan
við holdið
H
var er sykurinn?“ spurði ég
eiginkonuna og var sakleysið
uppmálað. Hún horfði frem-
ur kuldalega á mig. Börnin
líka. Það var spenna í eldhúsinu.
Ég ítrekaði spurninguna og konan
benti mér á að koma á eintal. Þar
útskýrði hún að matarvenjur mínar
væru svo svakalegar að þær kynnu
að stofna heilsu barna okkar í
hættu. Elstu börnin væru
þegar farin að til-
einka sér ósiðina.
Hún bað mig vin-
samlegast að fara
afsíðis til að sykra
hér eftir.
S
á þjóðlegi réttur soðið slátur
var á borðum. Allt frá barn-
æsku hafði ég vanist því að
sykra hið soðna blóð vandlega
og breyta þannig fábrotinni máltíð
í heljarinnar sykurveislu. Það sama
gilti reyndar um fjölmarga aðra
rétti. Sykurinn breytti öllu og hon-
um var miskunnarlaust úðað á flest.
Með semingi samþykkti ég að halda
neyslu minni í felum svo ættlegg-
urinn myndi ekki deyja út vegna
óhollustu sem sprottin var af slæmri
fyrirmynd og syndum feðranna.
S
á yfirþungi sem ég hafði glímt
við í gegnum tíðina var ekki
settur í samhengi við þetta
óhóf. Ég taldi mér trú um að
þetta ætti sér skýringar í brengl-
uðum efnaskiptum líkamans. Og
svo var ég auðvitað stórbeinóttur. Í
þessari trú lifði ég árum saman. En
þetta var fyrirsláttur. Ég átti í erfið-
leikum með að brenna því sem ég
innbirti og það settist utan á mig í
stað þess að fara út á þeim stað sem
til er ætlast.
É
g hef alltaf átt mjóa konu. Hún
hefur haldið sig frá óhófi og
ígrundað það sem hún borðar.
Og reglulega tuðaði hún um
matarvenjur mínar. „Notarðu smjör
á kleinurnar?“ spurði hún agn-
dofa eitt sinn þegar ég náði ekki
tímanlega að gleypa glæpinn. Ég
skammaðist mín dálítið fyrir að vera
staðinn að verki. Á þessum tíma-
punkti var orðið tiltölulega friðsælt
á heimilinu eftir að lausn fannst á
stóra sykurmálinu. Ég hafði fallist
á að borða afsíðis þegar matur eins
og slátur var á borðum. Þetta var
hin stóra skömm heimilisins. Fíknin
sem lá í felum.
O
g börnin uxu úr grasi
sæl og rjóð með
heilar tennur og
normal holdafar. Ég
hélt mínu striki og sykraði
slátrið og stundum súpu-
kjöt, smurði kleinurnar
og þegar stjórnleysið var
algjört smurði ég Home-
blest-kexið með íslensku
smjöri á hliðinni sem
ekki var þakin súkkulaði.
Þá fyrst varð það gott báðum megin.
En afleiðingin fyrir mig var sú að
óvinurinn tók sér bólfestu í kransæð-
unum. Smjörið, fitan og sykurinn
settust að. Þegar sá úrskurður lá fyrir
fór ég að hlusta á eiginkonuna. Ég
leyfði henni að henda sykrinum og
hætti að smyrja kleinurnar. Í staðinn
fékk ég að borða innan um annað
fólk. Ég hætti að vera Öskubuska á
eigin heimili.
O
g nú er lífið allt annað. Það
hvarflar ekki eitt andartak að
mér að borða smurðar kleinur
eða sykrað slátur. Og súkkul-
aðikexið sem eitt sinn var gott báð-
um megin hefur vikið fyrir hrökk-
brauði með örþunnu lagi af smjöri.
Það er gott að þurfa ekki að borða
í felum.
Ég smurði
kleinurnar
Í
dag eru margir í miðju heilsu-
átaki og stefna einbeittir að
breyttum, hollari og heilbrigð-
ari lífsstíl. Þess vegna er sérstak-
lega nauðsynlegt að velja vel þeg-
ar við leyfum okkur á annað borð að
svindla. Ef þú ert á ferð um heim-
inn og langar ekkert endilega í salat
og vatn er gaman að þekkja vinsæl-
ustu skyndibita hvers lands. Listinn
er lauslega byggður á lista af síðunni
listverse.com en þar eru topp tíu list-
ar yfir allt milli himins og jarðar.
Pierogi í Póllandi
Enginn veit nákvæmlega hvaðan
pierogi kemur en pólska útgáfan er
líklega vinsælust. Pierogi er soðið,
gerlaust brauð, oftast fyllt með kart-
öflum, súrkáli, kjöti, osti og jafnvel
ávöxtum. Rétturinn getur verið salt-
ur, kryddaður eða sætur og er einn af
þjóðarréttum Pólverja. Pólska orðið
pierogi er fleirtala en eintalan, pieróg,
er sjaldnast notuð. Enda fá fæstir sér
aðeins einu sinni af þessum gómsæta
rétt.
Sushi í Japan
Í dag hafa allir smakkað eða í minnsta
kosti heyrt um sushi. Hrísgrjón eru
alltaf aðaluppistaðan en Vestur-
landabúar hafa þróað fjölbreyttar út-
gáfur af þessum vinsæla japanska
rétti. Ef þú ert á ferð til Japans verður
þú að smakka alvöru sushi. Reyndu
bara að forðast ígulfisk þar sem hann
getur hreinlega verið lífshættulegur ef
hann er ekki rétt meðhöndlaður.
Vorrúlla í Kína
Nafnið er gjarnan notað af Vestur-
landabúum til að lýsa alls konar fyllt-
um rúllum sem minna á þær kín-
versku. Hinar upprunalegu rúllur
bera fjölbreytt nöfn eftir uppruna,
innihaldi og matreiðsluaðferðum.
Vorrúllur geta verið sætar eða bragð-
miklar, bakaðar eða steiktar.
Burrito í Mexíkó
Burrito er líklega vinsælasti réttur-
inn frá Mexíkó. Um hveitiköku, tor-
tillu, er að ræða sem er rúllað utan
um fyllingu. Tortillan er yfirleitt hit-
uð svo hún verði auðsveigjanlegri. Í
Mexíkó samanstendur rétturinn oft af
tortillu, baunum og kjöti. Aðrir bæta
hrísgrjónum, avókadó, osti og sýrð-
um rjóma við og hafa réttinn töluvert
stærri en mexíkósku frænkuna.
Fiskur og franskar í Bretlandi
Djúpsteiktur fiskur og franskar er
langfrægasti breski skyndibitinn.
Heimamenn kalla réttinn gjarnan
„chippy“. Ef þú ert á leið til Bretlands
máttu ekki sleppa tækifærinu til að
fá þér ekta „chippy“. Ef þú ert að rúlla
heim eftir gott djamm skaltu næla þér
í þennan rétt til að minnka þynnku
morgundagsins.
Smjördeigshorn í Frakklandi
Franskt „croissant“ dregur nafn sitt
af lögun sætabrauðsins sem minnir á
hálfmána. Þú getur borðað croissant
í morgunmat, hádegismat og jafnvel
kvöldmat. Smjördeigshornin koma í
ýmsum gerðum og stærðum. Í Frakk-
landi eru hornin yfirleitt án innihalds
og borðuð án viðbætts smjörs. Annars
staðar er vinsælt að fylla hornin með
skinku og osti og skreyta með ein-
hverju sætu.
Souvlaki í Grikklandi
Hinn gríski hamborgari – þar til hinn
hefðbundni mætti til landsins. Souv-
laki eru meyrir, kryddaðir lamba- eða
svínabitar þræddir á tein og grillaðir.
Rétturinn er oftast borinn fram með
pítubrauði eða grísku salati. Gríski
heimspekingurinn Aristóteles, gam-
anleikjahöfundurinn Aristofanes og
rithöfundurinn Xenophon hafa ef-
laust allir gætt sér á réttinum sem er
aldagamall og sá elsti á þessum lista.
Rétturinn er gjarnan kallaður „gyro“
annars staðar en í heimalandi sínu en
vinsældir hans jukust mikið eftir Ól-
ympíuleikana 2004. Í dag er meira að
segja hægt að fá gyro í Kína. Þrátt fyr-
ir vinsældir færðu bara ekta souvlaki í
Grikklandi.
Hamborgari í Bandaríkjunum
Hamborgarinn kemur upphaflega frá
Hamborg í Þýskalandi. Þrátt fyrir að
hafa verið á matborðum allt frá 15.
öld í Evrópu náði borgarinn ekki al-
mennilegum vinsældum fyrr en hann
skaut rótum í Bandaríkjunum. Amer-
íski hamborgarinn hefur nú öðlast al-
þjóðlega frægð með skyndibitakeðj-
um á borð við McDonald’s, Wendy’s,
Burger King, TGI Fridays og Hard
Rock Café. Þrír vinsælir amerískir
borgarar eru til að mynda Beefeater
á Thomas Cook, Jack Daniels á TGI
Fridays og Legendary á Hard Rock
Café.
Pítsa á Ítalíu
Pítsa er þjóðarréttur Ítala og uppá-
haldsmatur milljóna manna um all-
an heim. Spaghetti og ýmsar tegundir
pasta myndu reyndar einnig teljast til
þjóðarrétta Ítala svo ef þú átt leið um
landið skaltu prófa allt þrennt.
Franskar kartöflur í Belgíu
Það hafa allir smakkað franskar kart-
öflur og því er óhætt að segja að þessi
vinsæli belgíski skyndibiti sé sá út-
breiddasti. Margir af réttunum hér
fyrir ofan eru bornir fram með frönsk-
um kartöflum sem sannar vinsæld-
irnar. Þrátt fyrir nafnið koma franskar
upphaflega frá Belgíu en „french fry“
þýðir einfaldlega „djúpsteikt“. Í upp-
runalandinu geturðu keypt „friteries“
eða „frietkot“ og valið úr úrvali sósa.
Upphaflega voru franskar bornar
fram með majónesi.
Tíu vinsælir skyndi-
bitar um víða veröld
Svefn Ofvirkni, þunglyndi, kvíði og árásargirni
geta verið afleiðingar svefntruflana.
MyNd: PHotoS.coM