Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Page 64

64
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
felur í sér tilfinninguna fyrir því að vera
viðurkenndur, öruggur og að tilheyra hópi.
Þegar reynt var að greina hvaða viðhorf
til barnsins og barnæskunnar komu fram í
gögnunum reyndust tvö ólík viðhorf koma
nokkuð sterkt fram. Annars vegar áherslan
á saklausa barnið sem þarf að fá að njóta
barnæskunnar, er ómótað og þarf vernd og
umönnun. Hins vegar hugmynd um barnið sem
öflugan, sjálfstæðan einstakling sem er fær
um að skapa og skilja umhverfi sitt og móta
og skapa þekkingu í samvinnu við önnur börn
og fullorðna (Dahlberg o.fl., 1999). Verulegur
samhljómur er með þessum niðurstöðum og
nýlegum rannsóknarniðurstöðum Jóhönnu
Einarsdóttur á viðhorfum og starfsháttum
íslenskra leikskólakennara. Þar kom m.a. fram
að leikskólakennarar eru nú um stundir mjög
hugsandi um hlutverk sitt og leikskólans og
skiptast nokkuð í tvö horn í viðhorfum sínum.
Þ.e., annars vegar er áhersla á að vernda
barnið og annast það og hins vegar er áhersla
á sjálfstætt öflugt barn sem skapar þekkingu
í samvinnu við aðra (Jóhanna Einarsdóttir,
2001, 2003).
Þegar leikskólastjórarnir ræddu um hvað
þeir teldu mikilvægt að börn lærðu í leik-
skólanum nefndu þeir gjarnan námssvið
leikskólans og var oftast rætt um málrækt og
listgreinar. Í takt við áherslur í aðalnámskrá
leikskóla (Menntamálaráðuneytið, 1999)
nefndu flestir málörvun og sýnileika rit-
máls. Einnig nefndu leikskólastjórarnir oft
listgreinar, ýmist sem viðfangsefni í skipu-
lögðum stundum leikskólans eða sem námsleið
á forsendum barna. Í aðalnámskránni er
annars vegar talað um námssvið sem eru
áhersluþættir í leikskólauppeldi, meðal þeirra
eru myndsköpun og tónlist, og hins vegar er
talað um sköpunarmátt barnsins sem birtist
m.a. í leikrænni tjáningu, í máli, myndgerð,
tónum og hreyfingu.
Í tengslum við starfshætti leikskólans
nefndu langflestir viðmælendanna nám í
gegnum leik og óformlegt nám, sem á sér
sífellt stað, allan daginn, við ýmsar aðstæður.
Einnig var mjög algengt að leikskólastjórarnir
töluðu um mikilvægi þess að nám byggðist á
áhuga barna og að nám fari fram með því að
börnin rannsaki og leiti sjálf lausna. Þetta er
í samræmi við hugmyndir Bertram og Pascal
(2002a, 2002b) um einkenni árangursríks
námsmanns sem sýnir tilhneigingu til náms,
sem hefur innri áhugahvöt, er sjálfstæður og
fær um að skipuleggja eigin athafnir. Hann
er m.a. skapandi, forvitinn og áhugasamur
einstaklingur með seiglu til að takast á við
hindranir og breytingar.
Nokkrir viðmælendur töluðu um mikilvægi
þess að líta á barnið sem skapandi og frjálsan
einstakling og að leikskólanámið væri byggt
á þörfum hvers barns. Aðrir lögðu áherslu á
að tilgangur leikskólagöngu væri að undirbúa
barnið undir formlegt nám. Nokkuð algengt
var að leikskólastjórarnir nefndu sérstaklega
skipulagt starf elstu barna leikskólans.
Tvískipting kom fram þegar rætt var um
hópastarf elstu barna leikskólans. Annars vegar
var greint frá sérstökum skólahópum sem
ætlað er að undirbúa börn undir grunnskólann
og hins vegar voru nefndir hópar elstu barna
sem höfðu fremur það markmið að byggja
upp og gera börnin sjálfstæð og á þann hátt
færari til að takast á við ýmislegt í framtíðinni.
Einnig kom fram hjá sumum að togstreita geti
myndast milli þessara skipulögðu stunda fyrir
elstu börnin og þess að gefa rými fyrir frjálsan
leik barna. Í aðalnámskránni er lögð áhersla á
samvinnu milli leikskóla og grunnskóla, m.a. er
talað um að skólastjórar, kennarar og foreldrar
þurfi að ræða hvernig auðvelda má barninu
breytingar er verða á námi þess og skólalífi
þegar það fer úr leikskóla í grunnskóla. Ætla
má að í þeim leikskólum sem skipuleggja
sérstakt nám fyrir elstu börnin sé tilgangurinn
að hluta til að brúa bilið milli leikskóla og
grunnskóla.
Þó að algengt væri að leikskólastjórarnir
töluðu um mikilvægi þess að börnin lærðu
að bera virðingu fyrir sjálfum sér og öðrum
og lærðu að fara eftir reglum virtist fremur
lítil áhersla vera lögð á tilfinningalega þætti,
svo sem sjálfsvitund barnsins. Athugasemdir
um mikilvægi þess að barnið skilji og geti
Hvernig tala leikskólastjórar um leikskólann?