Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2014, Page 74

73
STAðInn Að VERKI
sér samhengisvísun, þar sem hún vísar beint í líkamlegt starf listamannsins
á bak við þau ummerki sem hann skilur eftir sig á striganum í málunar-
tækninni eða áhrifunum. Skilgreining Rosenbergs opnaði fyrir skilning á
málverkinu sem athafnasemi sem á sér stað í rauntíma og í raunverulegu
rými og ekki þarf að fjölyrða um eftirmála þess í listsköpun samtímans.
Athafnasemi hins (ímyndaða) nútímalega áhorfanda, sem byggður er inn
í málverk módernískra verka, virðist því náskyld aðferðum listamannsins í
„athafnamálverkinu“.
Nokkur orð um módernisma
Er módernismi í myndlist búinn? Því er vandsvarað en ljóst er að módern-
ismi í skilningi Greenbergs hefur orðið kveikja margháttaðra viðbragða,
þ. á m. andófs og höfnunar, bæði í listsköpun og innan listfræðanna. Slík
höfnun getur lýst sér í því að horft er framhjá, eða „aftur fyrir“ kenningar
Greenbergs í endurmati á listasögunni – og heimspeki Kants – á nýjum
forsendum. Þessarar viðleitni gætir í listheimspeki og í listsögulegri grein-
ingu í samræmi við áherslur gagnrýninnar kenningar eða hinnar „nýju
listasögu“ (e. new art history) þar sem félagssögulegt samhengi listarinn-
ar er dregið fram. Charles Harrison hefur hins farið gegn meginstraumi
listfræðanna og tekið formalisma Greenbergs með í reikninginn, bæði í
skrifum sínum um listsöguleg málefni og í samræðu um myndlist samtím-
ans.35 Framlag Harrisons telst mikilvægt innan módernismafræða en hann
hefur beitt sér fyrir gagnrýnum endurlestri á kenningum Greenbergs og
annarra formalista 20. aldarinnar. Endurmat hans á módernisma í mynd-
list hefur því gagnrýna hliðsjón af slíkum kenningum og greining hans
tekur til verka einstakra listamanna. Sjónarhorn Harrisons getur vart
talist til meginstraums listfræðanna en ég tel að viðhorf hans eigi vel við
í listfræðilegri greiningu á módernískum verkum hér á landi. Fagurfræði
afstraktlistamanna eins og Svavars Guðnasonar, nínu Tryggvadóttur og
fleiri listmálara, t.a.m. Guðmundu Andrésdóttur og Kristjáns Davíðssonar,
er nátengd verund í rými á mörkum menningar og náttúru. Verk þeirra
einkennast af líflegri pensiltjáningu og fela í sér skírskotanir til náttúr-
unnar og því fellur það fræðasamhengi sem hér hefur verið til umfjöllunar
vel að þessum verkum, þ.e.a.s. í náinni greiningu á formrænum þáttum,
sem stöðvast ekki við „sjálfræði myndflatarins“, heldur ganga lengra í að
35 Charles Harrison gekk til liðs við breska Art & Language-hópinn á 8. áratugnum.
Hann lést árið 2009.