Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2014, Blaðsíða 202

201
hugmyndaheimur fornaldar og víkingaarfleifðin voru notuð til að lýsa
og jafnframt staðfesta einstaklings- og þjóðarsjálfsmyndina. Vistarverur á
Kabúlflugvelli með skilti sem á stendur „Ásgarður“ og stoltur friðargæslu-
liði sem sýnir áhorfandanum Þórshamar sem hann ber í keðju um hálsinn
með þeim orðum að hamarinn muni „sjá um hann“ eru dæmi um þetta. Þá
má sjá hóp gæsluliða með hjálma og í skotheldum vestum, með skamm-
byssur og riffla á skotæfingu þar sem verið er að kenna þeim skotstellingar
og þeim er skipað að hrópa „cover“ um leið og þeir skjóta. Greinilegt er af
tilburðum þeirra að dæma að flestir ef ekki allir eru óvanir þeim líkamlega
atbeina sem af þeim er krafist. Það að standa í beinni röð virðist vefjast
fyrir þeim og þjálfarinn er augljóslega ekki sáttur við frammistöðuna og
finnst þeir ekki leggja sig nægilega fram svo að hann æpir á þá: „Heyri ekk-
ert í ykkur! Hvar er víkingaeðlið?“
Að lokum
Hernaðarhyggja og hervæðing eru ekki eingöngu bundin við ríki þar sem
tengsl hers og borgaralegs rýmis eru sögulega samofin hinum félagslega
strúktur, þótt vissulega séu þau á ýmsan hátt mun sýnilegri og áþreifan-
legri þar en í herlausum samfélögum. Í ríkjum eins og Íslandi þar sem eig-
inleg tengsl hers og samfélags eiga sér aðeins rúmlega hálfrar aldar sögu,
hafa og eru áhrif hernaðarhyggju og hervæðingar á menningu og samfélag
einnig greinileg. Birtingarmynd þeirra hefur þó orðið meira áberandi á
síðustu áratugum og má rekja það til aukinna tengsla landsins við eig-
inleg hernaðarleg rými og alþjóðastofnanir sem starfa í tengslum við slík
rými. Það hefur enda verið stefna íslenskra yfirvalda síðustu áratugi, eða
frá inngöngu landsins í nATo, að vera ekki aðeins hluti af því alþjóðlega
pólitíska rými þar sem hugmyndafræði hernaðarhyggju ríkir heldur einnig
virkur þátttakandi.
Eins og Enloe bendir á eru hnattvæðing og hervæðing samofin fyr-
irbæri sem styðja og hafa áhrif hvort á annað.96 Á Íslandi endurspeglaðist
sameiginlegur hugmyndafræðilegur grundvöllur útrásar og friðargæslu í
áherslum á karllægar hugmyndir, atbeina og gildi þar sem þættir úr hug-
myndaheimi fornaldar voru endurtúlkaðir og birtust í hugmyndinni um
útrásarvíkinga. Þar fór hópur karlmanna sem í almennri orðræðu urðu
nútíma víkingar sem sýndu áræðni, framsækni og dugnað í viðskiptum í
bland við reiknikúnstir í stað eiginlegra vopna til landvinninga á erlendri
96 Cynthia Enloe, Globalization & Militarism.
„HERnAðARLÚKK“