Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Side 42

41
ingaumhverfi sextándu aldar var þetta mun síður raunin en það varð þegar
ósýnileiki þýðandans varð viðtekinn. Massimiliano Morini heldur því fram
í bók sinni Tudor Translation in Theory and Practice að á Englandi sextándu
aldar hafi tvær mismunandi kenningar um þýðingar verið ráðandi á sama
tíma: „miðaldaaðferðin“, sem einkenndist af töluverðri fjarlægð frá upp-
runatextanum, og „húmanistaaðferðin“, sem breytir textanum ekki á jafn
áberandi hátt, leggur meiri áherslu á trúnað, ósýnileika þýðandans og flæði
textans.21 Hann bendir líka á að yfirlýsingar þýðenda um eigin aðferðir
séu oft ekki í samræmi við það sem þeir geri í raun og veru.22 Það er ekki
ólíklegt að þessi staða sé tengd óvissuástandinu sem var rætt hér að ofan
og að þetta hafi einnig leitt til þess að þýðandinn hafi annað hvort verið
algjörlega fjarlægur (s.s. ekki nefndur á nafn í útgefinni þýðingu) eða mjög
áberandi í hinu þýdda verki. Hins vegar var þetta einnig afleiðing þess að
hugmyndir um höfundinn voru fljótandi á þessu tímabili.
Það er mikilvægt að hafa í huga að þýðingaraðferðir á ákveðnu sögulegu
skeiði eru ekki tilviljanakenndar heldur, eins og André Lefevere bendir á
„í nánum tengslum við það hvernig mismunandi menning, á mismunandi
tímum, leit á og samþykkti fyrirbærið þýðingu. Þar á meðal var áskorunin
sem fólst í tilvist Hins og vandinn við að velja úr mögulegum aðferðum til
að bregðast við þessum Hinum.“23 Á sextándu öld var þýðandinn oftar en
ekki að þýða fyrir lærða lesendur sem gátu kynnt sér textana á uppruna-
lega málinu (ef þeir höfðu aðgang að verkunum), vegna almennrar tungu-
málakunnáttu þeirra sem á annað borð höfðu hlotið menntun.24 Vegna
þessa var verkefni þýðandans ekki aðeins að flytja orð yfir í samsvarandi
orð á öðru tungumáli. Það sem þýðandinn lagði til, mat hans, val, túlk-
un, orðskýringar og útskýringar, varð mikilvægara við þessar aðstæður.
Þýðendurnir voru því meðvitaðir um stöðu sína sem milliliðir (e. mediator)
the Other in Migrations and Globalization Processes Today“, TTR: Traduction,
Terminologie, Rédaction 19, 2/2006, bls. 191–223, hér bls. 194–95.
21 Massimiliano Morini, Tudor Translation in Theory and Practice, Ashgate, 2006, bls.
11–13 og 17–24.
22 Sama rit, bls. 3.
23 André Lefevere, „Chinese and Western Thinking on Translation“, Constructing
Cultures: Essays on Literary Translation, ritstj. Susan Bassnett og André Lefevere,
Clevedon: Multilingual Matters, 1998, bls. 12–24, hér bls. 12.
24 Daniel J. Pinti bendir á þetta atriði í tengslum við þýðingar á miðöldum: Daniel
J. Pinti, „Dialogism, Heteroglossia, and Late Medieval Translation“, Bakhtin and
Medieval Voices, ritstj. Thomas J. Farrell, University Press of Florida, 1995, bls.
109–121, hér bls. 109–10.
HÖLL ÁNÆGJU OG GAGNSEMI