Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Page 72

71
ur. Söngur fólksins sagði margt um menningarástandið, að mati Barrows,
hrjúfur og undarlegur, og ekki var drykkjuskapurinn til að bæta menn-
ingarástandið.15 En Barrow fannst þetta ekki einkennilegt þegar honum
varð hugsað til langra, hráslagalegra og kaldra vetranátta; hvernig átti
menning að geta þroskast við þessi skilyrði lengst í norðri? Fyrir Barrow
var hið ysta norður heimkynni villimennsku og siðleysis; að hans mati
gátu aðstæður fólksins því vart verið öðruvísi.16 Hann var sammála Johann
Anderson um ástæður siðleysisins þó að hann gangi ekki eins langt í for-
dæmingu sinni á landsmönnum og Anderson gerði. Hann sá því ástæðu til
þess að votta Krieger stiftamtmanni dönsku stjórnarinnar samúð sína fyrir
að þurfa að dvelja á slíkum stað; hann kvartaði einmitt sáran yfir því að
neyðast til að halda til í landinu yfir vetrarmánuðina í deyfð og einsemd.
Áframhaldandi vera í landinu myndi ekki leiða til annars en örvæntingar.17
– Afstaða Barrows til Dana á Íslandi var því allt önnur en til landsmanna
sjálfra. Danir voru „aðdáunarverðir“, „glaðlegir“, hús þeirra „vel búin“,
maturinn frábær og kampavín á borðum. Barrow fann því siðmenningu á
Íslandi en hún var heima í stofu hjá dönskum kaupmönnum og embætt-
ismönnum, ekki meðal innfæddra.
Umfjöllun Johns Barrow um mannlíf á Íslandi er á margan hátt at-
hyglisverð. Þegar hann lýsir eigin kynnum af þjóðinni er hann yfirleitt
neikvæður; hann greinir frá mannlífi sem er fjarri því að vera eftirsóknar-
vert. Miklu fremur er það aumkunarvert og fráhrindandi og í hrópandi
andstöðu við þau nútímalegu viðhorf sem hann telur sig standa fyrir; ljósið
í myrkrinu eru danskir kaupmenn og embættismenn sem þó eru brjóstum-
kennanlegir vegna þess að þeir neyðast til að vera á svo fráhrindandi og
óvistlegum stað. Á hinn bóginn getur hann ekki annað en tekið tillit til
þeirrar orðræðu sem hafði birst hjá „gáfuðustu samlöndum okkar“, eins
og Barrow orðaði það.18 Samkvæmt henni dregur hann einnig upp mynd
af gylltri hetjuöld til forna annars vegar en hins vegar samfélagi samtím-
ans þar sem einfaldir lífshættir og jöfnuður eru í fyrirrúmi og jafnvel lær-
dómur; þá orðræðu könnum við betur síðar.
15 John Barrow, A Visit to Iceland, bls. 218.
16 Sama rit, bls. 150–151.
17 Sama rit, bls. 110, 129. – Lorentz Angel Krieger var amtmaður og stiftamtmaður
á Íslandi frá 1829–1836.
18 John Barrow, A Visit to Iceland, bls. xi.
INNAN EÐA UTAN EVRÓPU?