Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Síða 78

77
Göfugir villimenn eða venjulegt fólk, fyrirmyndareyjan
Þegar þýski trúboðinn David Crantz fjallaði um Grænlendinga á ofan-
verðri 18. öld lýsti hann því svo að lífshættir þeirra væru líklega svipaðir og
tíðkast hefði hjá mannfólkinu fyrir syndaflóðið. Þeir væru óspilltir af öllu
því sem hefði mengað líf fólks í siðmenntuðum löndum, „extra civitatem“.
Crantz kvaðst því ætla að lífshættir Grænlendinga og siðferði ættu sér
miklu fremur rætur í hvötum þeirra, svipað og hjá dýrum, en í skilningi og
grundvallarreglum.42 Grænlendingar voru því staddir á eins konar frum-
stigi mannlífsins, að mati Crantz, á milli dýra og manna. Þeir höfðu varð-
veitt hið bernska og saklausa í lífsháttum sínum og gátu því orðið þeim
fyrirmynd sem menningin hefði spillt. Crantz vildi varðveita hið bernska
í fari Grænlendinga en siðmennta þá um leið og fjarlægja hið villta og
siðlausa í fari þeirra. Það taldi hann fyllilega mögulegt, þeir væru mennsk-
ir, ólíkt því sem margir aðrir höfundar héldu fram.
Fleiri en Crantz tóku undir þessar skoðanir og veltu fyrir sér stöðu og
lífsgildum Grænlendinga. Þeir spurðu sig að því hvort Grænlendingar
lifðu kannski hamingjuríkara lífi en þeir sjálfir. Líf þessa fólks og viðurværi
væri vissulega afar fábreytt en engu að síður væri það hamingjusamara
en hinir óseðjanlegu Evrópumenn.43 Að mati sumra höfunda mátti því
vel segja að Inúítar hefðu jafnvel margt fram yfir hina „siðmenntuðu“ og
þurfti engan „Jean Jacques“ [Rousseau] til þess að sýna fram á yfirburði
hinna fyrrnefndu.44 Írski Grænlandsfarinn Bernard O’Reilly taldi jafnvel
að Grænlendingar hefðu sérstöðu meðal villimanna vegna þeirra kosta sem
þeir væru búnir, andstætt t.d. hefnigjörnum og þjófóttum Afríkubúum. Í
samræmi við þá skoðun var staðhæft að Grænlendingar væru heiðarlegir,
gestrisnir, friðsamir og mildir í skapi.45 Þeir sýndu hver öðrum góðsemi
og sinntu vel um börn sín.46 Þá deildu Grænlendingar afar sjaldan. Deilur
sínar leystu þeir að mestu með því að kveðast á. Þeir lifðu því í friði og
öryggi, án deilna og illyrða sem margir mættu taka sér til fyrirmyndar.47
42 David Crantz, The History of Greenland, I, bls. 183–184, 187.
43 Bernard O’Reilly, Greenland, the Adjacent Seas, and the North-West Passage to the
Pacific Ocean, Illustrated in a Voyage to Davis’s Strait, During the Summer of 1817,
London: Baldwin, Cradock and Joy, 1818, bls. 52.
44 Robert Huis, The Last Voyage of Capt. Sir John Ross, bls. 286.
45 John Ross, Narrative of a Second Voyage, m.a. bls. 49, 300–301, 389. – Einnig Robert
Huis, The Last Voyage of Capt. Sir John Ross, bls. 240.
46 David Crantz, The History of Greenland, I, m.a. bls. 162–163.
47 John Ross, Narrative of a Second Voyage, bls. 309, 411.
INNAN EÐA UTAN EVRÓPU?