Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Side 82

81
suðri og austri en margir héldu: Að í landinu væri lifað siðmenntuðu en
kannski óvenjulegu lífi. Þær myndir sem hann dró upp af mannlífi í land-
inu voru því í þessa veru. Almennt reyndi Horrebow því að sýna fram á
að lífið hjá alþýðu manna væri ekki ósvipað því og tíðkaðist í nálægum
löndum. Vissulega væri margt erfiðara hjá fólki á Íslandi en víða annars
staðar og fólk fátækt en aðstæður þó kannski svipaðar og víða mætti sjá í
Danmörku.63
Í kjölfarið komu fleiri höfundar og t.d. fjallaði þýski fræðimaðurinn
Anton Friderich Büsching á svipaðan hátt um Íslendinga um miðja 18.
öld. Hann lýsti fátæku og friðsömu samfélagi, sem gat verið nánast hvar
sem var í Evrópu, utan borganna.64 Enski höfundurinn Salmon gekk skrefi
lengra. Hann lýsti Íslendingum þannig að þeir væru „kristnir, heiðarlegt,
iðið og harðgert fólk; það skemmtir sér við söng, að tefla og aðrar saklaus-
ar skemmtanir; þeir eru mjög svipaðir Dönum og Norðmönnum … sem
þeir eiga líklega ættir að rekja til.“65 Í sama riti fá Norðmenn reyndar
heldur betri einkunn en Íslendingar, karlarnir voru hraustir og konurnar
álitlegar og þeir „líktust“ Englendingum.66 Samanburðurinn var því not-
aður til þess að sýna fram á að á Íslandi byggi „eðlilegt“ fólk. Það var þessi
boðskapur sem tók að birtast í ritum á ofanverðri 18. öld.
Þessi viðleitni, að draga fram að Íslendingar væru svipaðir öðrum íbúum
Vestur-Evrópu og lífshættir þeirra líktust því sem þar tíðkaðist, var að festa
sig í sessi eftir að komið var fram á 19. öld. Samkvæmt lýsingum frá þeim
tíma var lögð áhersla á hversu upplýstir Íslendingar væru. Rætt var um
dugnað þeirra og iðni. Húsakynnum þeirra var jafnvel stundum lýst sem
þægilegum, með gleri í gluggum, tákni nútímans, og sérstökum svefnher-
bergjum fyrir fjölskylduna.67 Sú ímynd, að Íslendingar væru venjulegt fólk
63 Sama rit, m.a. bls. 103–104, 106, 112, 117.
64 Anton Friedrich Büsching, Neue Erdbeschreibung, erster Theil, welcher Dänemark,
Norwegen, Schweden, das ganze rußische Kaisertum, Preussen, Polen, Hungarn, und
de europäische Türken, mit denen dazu gehörigen und einverleibten Ländern, enthält,
Hamborg: Johann Carl Bohn, 1754, bls. 246–247. Johann Daniel Friedrich Rumpf,
Neue Bilder Gallerie für junge Söhne und Töchter [etc.], 6. b., Berlín: Wilhelm
Oehmigcke den Jüngern, 1799, bls. 221. Philipp Christian Wernher, Handbuch
der neuesten Erd- und Völkerkunde aus den vorzüglichsten und neuesten Quellen [etc.],
Mainz: P.A. Winkopp und Kompagnie, 1788, bls. 450.
65 Thomas Salmon, A New Geographical and Historical Grammar, bls. 255.
66 Sama rit, bls. 259.
67 Frances Thurtle, Popular Voyages and Travels Throughout the Continent & Islands of
Europe in which the Geography, Character, Customs and Manners of Nations Are Described
[etc.], London: G. & W.B. Whittaker and N. Hailes, 1820, bls. 123–124.
INNAN EÐA UTAN EVRÓPU?