Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Blaðsíða 104

103
Juliette Wells bendir réttilega á að ef maður skoðar sjálfshjálp sem
lestraraðferð en ekki sem sérstaka bókmenntagrein þá geti allt lesefni,
jafnt skáldsögur, ljóð, sjálfsævisögur, heimspeki, sagnfræði og félagsvís-
indi fallið undir skilgreininguna. Þannig segir þjóðfræðingurinn Sandra
K. Dolby að sjálfshjálparbækur feli í sér skapandi notkun á menningar-
verðmætum sem miði að sjálfsmenntun. Höfundar þessara bóka þjóni því
hlutverki að kenna um leið og þeir skapi,43 en nafn „Jane Austen“ og höf-
undarvirkni hennar eru gjarnan notuð til þess að skilgreina félagslega hópa
innan margskonar menningarrýmis kvenna, til þess að kenna og gefa ráð.
Austen er jafnframt notuð í siðbótartilgangi og í tilfelli Jane Austen les-
hringsins til þess að lækna andleg sár í því öfluga og jákvæða tengslaneti
sem verður til í kringum sögurnar.
Margar konur lesa sögur Jane Austen á svipaðan hátt og konur lesa
vinsælar ástarsögur. Eitt einkenni á ástarsagnalestri er endurtekningin,
lesandinn þekkir formúluna og opnar nýja bók um leið og hann klárar
eina.44 Wells nefnir nokkur dæmi um þessa nánast áráttukenndu hneigð í
bók sinni. Þannig lýsir viðtökufræðingurinn Anne G. Berggren því hvern-
ig hún notar Hroka og hleypidóma sem meðferðartæki við geðsjúkdómi,
en þegar henni líður illa verður hún heltekin af skáldsögunni, getur ekki
hætt að lesa hana og byrjar á henni aftur um leið og henni er lokið: „Eftir
fimm eða sex umganga á einni viku, hverfur þráhyggjan og ég er starfhæf
aftur.“45 Lýsing Berggren er ekkert einsdæmi eins og Wells dregur skýrt
fram.
Ástarsagnalesendur nota gjarnan lestur til þess að takast á við leiðindi
í eigin lífi, til þess að sætta sig betur við hversdaginn. Á svipaðan hátt
lesa margar konur Austen með það í huga að græða sár og ná sér upp úr
þunglyndi eða veikindum. Jill Pitkeathley lýsir því hvernig hún læknaðist
af sjúkdómi með hjálp eftirlætisbóka sinna, sérstaklega sagna Austen sem
hún las aftur og aftur. Leikkonan Angela Barlow lýsir því hvernig hún
sækir í það heilbrigði og jafnvægi sem finna megi í sögum Austen. Hún lesi
hana þegar hún sé ringluð, reið, þreytt eða veik. Dóttir Susönnu Adams,
en Susanna safnaði gömlum Austen-útgáfum, lýsir því hvernig mamma
43 Sama heimild, bls. 22.
44 Janice A. Radway, „Women Read the Romance“, Women and Romance. A Reader,
ritstj. Susan Ostrow Weisser, New york og London: New york University Press,
2001, bls. 336.
45 Juliette Wells, Everybody’s Jane: Austen in the Popular Imagination, bls. 31–32 í
neðanmálsgrein 93.
VISKA JANE AUSTEN OG FERÐ LESANDANS