Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Side 161

160
Birtingur hefur algjöra sérstöðu meðal íslenzkra tímarita að því leyti,
að hann hefur engan milljónung, engan ríkisstyrk, ekkert skipulagt
lið, engan lófaloðinn sérhagsmunahóp á að treysta. Hann hefur
jafnan staðið með íslenzku þjóðinni gegn óvinum hennar innan
lands og utan með þeim afleiðingum, að sum vestræn málgögn hafa
naumast árætt að segja frá útkomu hans og efni (í skrifuðum orðum
er honum sendur hjálmtýskur tónn í Lesbók Morgunblaðsins), en
stundum hafa dunið á honum uppsagnir úr austri af sömu sökum.
Hann hefur aldrei hirt um að dekra við atómljóðafjendur, abstrakt-
hatara né handhafa neins konar annarra átoríseraðra sjónarmiða.
Við höfum aldrei haft fé til að auglýsa ritið, tíma né mannafla til að
efla útbreiðslu þess. En það er Íslendingum til sóma, að þeir hafa
skilið nauðsyn þess að til væri þó eitt frjálst tímarit á landi hér og
tryggt útgáfu Birtings án eftirgangsmuna. (62)
Birtingur er með öðrum orðum fjárhagslega veikur en sjálfstæður og
óskuldbundinn „milljónungum“, ríki eða sérhagsmunahópum úti í bæ,
hann er óháður pólitískum flokkum, fagurfræðilega framsækinn og stend-
ur markaðslega á veikum grunni – en hann er „frjálst tímarit“ sem sækir
styrk sinn til áskrifenda er hafa tryggt útgáfu hans „án eftirgangsmuna“.
Með frelsi Birtings er átt við að hann sé opinn og óháður vettvangur fyrir
skoðanaskipti, ólíkt hinum markaðsdrifnu fjölmiðlum þar sem skilaboðin
séu ævinlega menguð pólitískum boðskap. Bætt er við að hingað til hafi
„megingildi hans verið í því fólgið, að hann hefur haft áhrif á tiltölulega
fámennan hóp, sem hefur áhrif á aðra“ (62). Þetta viðkvæði heyrðist einnig
meðal erlendra ritstjóra lítilla tímarita.41
Hernaðarlegt líkingamálið um hjálmtýska tóninn í Lesbók Morgunblaðsins
(hjálmtýska vísar til nafns ritstjóra blaðsins, Valtýs Stefánssonar) er for-
vitnilegt. Það er dæmigert fyrir baráttu módernista gegn markaðsöfl-
unum.42 Athugasemdin er að öllum líkindum hugsuð til þess að skerpa á
vígstöðunni og til komin vegna þess að á sama tíma og þetta hefti Birtings
41 Sjá áðurnefnda grein Jane Dowson, „Interventions in the Public Sphere. Time
and Tide (1920–30) and The Bermondsey Book (1923–30)“, The Oxford Critical and
Cultural History of Modernist Magazines. Volume I, Britain and Ireland 1880–1955,
bls. 532–533.
42 Hernaðarorðfærið sem iðulega er notað um módernismann og tímarit tengd
honum má rekja til Ezras Pound sem sagði litlu tímaritin vera herlið á vígvelli. Sjá
Suzanne W. Churchill og Adam McKible, „Introduction“, Little Magazines &
Modernism. New Approaches, bls. 11–12.
ÞRÖSTUR HELGASON