Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2015, Page 173

172
Afstaða og aðlögun
Rekstrarsaga Birtings er dæmigerð fyrir módernísk menningartímarit.
Einar Bragi lýsir aðstæðum ritsins með þessum hætti tveimur árum áður
en það hætti að koma út:
Sízt skal því neitað, að erfitt sé að halda lífi í riti eins og Birtingi,
sem nýtur ekki ríkisstyrks eins og Andvari, nennir ekki að dekra við
lélegan smekk sér til lýðhylli, vill ekki þjóna undir pólitíska fursta sér
til framdráttar eins og Tímarit Máls og menningar eða Félagsbréf
AB. (1–3/1966, 85)
Ritið berst í bökkum svo að segja öll árin. Ritstjórnarmenn vinna hörðum
höndum fyrir lítil og stundum engin laun og virðast smám saman missa
móðinn. Einkum er það áskrifendasöfnunin og auglýsingasalan sem ferst
fyrir. Áskrifendur samkvæmt spjaldskrá eru þó 574 þegar ritið kemur út í
síðasta sinn í lok árs 1968 en í þeirri tölu verður að gera ráð fyrir „vafageml-
ingum, ógjaldskyldum og áætluðum afföllum“ eins og það er orðað í bók-
haldsgögnum ritsins. Þetta hefur augljóslega ekki verið nóg. Í febrúarmán-
uði árið áður krefst skiptaráðandinn í Reykjavík að bú Birtings verði tekið
til gjaldþrotaskipta eftir árangurslausa aðfarargjörð hjá honum. Er Birtingi
stefnt fyrir skiptarétt Reykjavíkur í skrifstofu borgarfógeta 23. febrúar
1967 til að svara til saka út af hinni ógreiddu kröfu Gjaldheimtunnar.
Samningar nást um greiðslu kröfunnar og fjögur hefti koma út áður en
yfir lýkur, öll barmafull af skrifum um nýja strauma í bókmenntum og list-
um. Sem fyrr vantaði ekkert upp á áhuga ritstjórnarmanna á málstaðnum.
Einar Bragi varð sannspár er hann sagði í ritstjórnargrein 3.–4. heftis 1965
að annað myndi verða Birtingi að bana en efnishrak (76).
Afstaða Birtings til markaðarins er nokkuð dæmigerð þótt hún sé flókn-
ari en gefið er í skyn í flestum almennum skilgreiningum á módernískum
tímaritum. Þar eru þau oftast sögð í stríði við ríkjandi hugmyndafræði
markaðarins.69 Í raun má segja að Birtingur hafi verið í þeirri ankannalegu
stöðu sem flestir setja sig í sem gagnrýna markaðskerfið en þurfa jafn-
framt að reiða sig á aðferðir þess til þess að koma gagnrýninni á framfæri.
69 Sjá t.d. Peter Brooker og Andrew Thacker, „General Introduction“, bls. 1. Suz-
anne W. Churchill og Adam McKible halda því þó fram að litlu tímaritin eigi
yfirleitt tvennt sameiginlegt, margbrotið samband við stærri hóp almennings sem
fylgi meginstraumum og álíka flókið samband við peningaöflin. Sjá Suzanne W.
Churchill og Adam McKible, „Introduction“, bls. 7.
ÞRÖSTUR HELGASON