Peningamál - 01.11.2000, Qupperneq 5

4 PENINGAMÁL 2000/4
um var verðbólga að meðaltali 2,5%. Það hefur því
töluvert dregið saman með Íslandi og viðskiptalönd-
unum á síðustu mánuðum eins og sjá má á mynd 1.
Meginástæða þess að nokkuð hefur dregið úr
verðbólgu að undanförnu er að verð þeirra liða sem
undanfarin 2 ár hafa haft mest áhrif, húsnæðis og
bensíns, hefur hækkað heldur minna að undanförnu
en á fyrri hluta ársins og í fyrra. Verðhækkun hús-
næðis og bensíns á þó enn stóran þátt í verðbólgunni
sé litið til síðustu 12 mánaða. Þótt dregið hafi úr
verðhækkun húsnæðis hækkar það enn nokkuð ört. Á
árskvarða nam verðhækkun íbúðarhúsnæðis á höfuð-
borgarsvæðinu yfir tímabilið frá maí til ágúst 8½%
samanborið við 17½% á sama tíma í fyrra og 15%
hækkun yfir 12 mánuði til loka ágúst.
Einnig hefur komist meira jafnvægi á bensínverð.
Reyndar lækkaði bensínverð á heildina litið frá júlí
til október, þrátt fyrir hækkun í október, og sé litið til
12 mánaða skýrir verðhækkun bensíns nú innan við
½% af hækkun neysluverðlags, samanborið við 1%
fyrir ári. Bensínverð hækkaði síðast í byrjun nóvem-
ber og er nú nálægt fyrra hámarki. Síðustu hækkun er
erfitt að skýra útfrá hækkun á innkaupsverði bensíns,
heldur virðist fremur vera um viðbrögð við inn-
lendum kostnaðarbreytingum eða aukna álagningu
að ræða. Þótt verð á bensíni muni án efa sveiflast
bendir fátt til jafnmikillar sveiflu næstu misseri og
undangengið 1½ ár.
Á sama tíma og dregur úr áhrifum verðhækkunar
húsnæðis og bensíns á vísitölu neysluverðs hefur
verðhækkun innlendrar þjónustu vaxandi áhrif. Verð
hennar, að opinberri þjónustu undanskilinni, hefur
hækkað um 6,6% undanfarið ár og skýrir nú næstum
því jafnmikinn hluta verðbólgunnar og húsnæðisverð
eða 1,3% af hækkun vísitölu neysluverðs undanfarna
12 mánuði. Þessi þróun þarf ekki að koma á óvart,
þar sem þjónusta er oft vinnuaflsfrek, auk þess sem
hún verður fyrir takmarkaðri erlendri verðsamkeppni
og er því sérstaklega næm fyrir innlendum kostnað-
arbreytingum.
Í ljósi þeirrar sveiflu sem einkennt hefur gengi
krónunnar og innbyrðis gengi erlendra gjaldmiðla á
árinu er áhugavert að skoða verðþróun innfluttrar
vöru. Í september var gengi krónunnar að meðaltali
u.þ.b. 4% lægra en í desember 1999 og 5½% lægra
en í apríl, þegar krónan var sterkust. Í október lækk-
aði gengi krónunnar enn frekar. Ekki verður séð að
gengishækkunin fram á þetta ár hafi sett verulegt
mark á verðlagsþróun á árinu, og í sumum tilfellum
var þróun verðlags á skjön við gengisþróun. Hafi
markaðsaðilar litið á hækkun gengis krónunnar fram
á vormánuði sem tímabundna kann það að hafa
dregið úr verðlagsáhrifum hennar, enda fylgir því
nokkur kostnaður að breyta verðum. Gengislækkunin
í sumar kann með sömu rökum að hafa haft minni
áhrif en ella að því marki sem gengishækkun sem
ekki hafði verið tekið tillit til við verðlagningu til
neytenda gekk til baka. Þess ber einnig að gæta að
gengisbreyting gagnvart evru hefur verið tiltölulega
lítil og hefur að sama skapi lítil áhrif á verðlag vöru
sem flutt er inn frá evrusvæðinu. Mikil lækkun krónu
gagnvart Bandaríkjadal hefur hins vegar haft bein
áhrif á bensínverð, enda er bensín á alþjóðlegum
markaði verðlagt í Bandaríkjadölum og samkeppni
frá evrusvæðinu veitir ekki aðhald á bensínmarkaði
eins og í ýmsum öðrum viðskiptum.
Eins og fram hefur komið í fyrri heftum Peninga-
mála var verðþróun innfluttra matvæla á síðari hluta
ársins 1999 mjög á skjön við gengishreyfingar og
erlenda verðlagsþróun. Hækkun á verði innfluttra
matvæla sem þá varð, þrátt fyrir hækkun gengis,
hefur nú að nokkru leyti gengið til baka. Verðlag inn-
fluttra matvæla var í október álíka hátt og fyrir ári, en
þess ber að geta að fyrir rúmu ári varð veruleg verð-
hækkun sem ekki gætir í 12 mánaða breytingu vísi-
tölunnar. Verð innfluttra bíla og verðlag annarrar inn-
fluttrar vöru að bensíni undanskildu er einnig svipað
og fyrir ári. Síðastliðið sumar mátti reyndar greina
tímabundna lækkun á verði innfluttra bifreiða, en
lækkun á innflutningsgjöldum stærri bifreiða gæti
einnig hafa átt hlut að máli. Breytingar á árstíðar-
J M M J S N J M M J S N J M M J S
1998 1999 2000
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
%
Ísland
Viðskiptalöndin
(vegin með gengisvog)
Verðbólga á Íslandi og í viðskiptalöndunum
1998-2000
Mynd 1
12 mán. %-breyting samræmdrar neysluverðsvísitölu
Heimild: Hagstofa Íslands.