Peningamál - 01.11.2000, Síða 48

Peningamál - 01.11.2000, Síða 48
PENINGAMÁL 2000/4 47 næst að auka trúverðugleika stefnu verðstöðugleika í peningamálum.4 Þar með er dregið úr líkum á því að ríkisstjórn geti beitt seðlabankanum til að ná póli- tískum skammtímamarkmiðum, sem til lengri tíma litið geta haft skaðleg verðbólguáhrif. Slík skamm- tímamarkmið gætu t.d. falist í því að reyna að ná auknum hagvexti með eftirlátssamri peningastefnu (slíkt gæti verið sérlega freistandi fyrir kosningar). Til langs tíma getur sjálfstæður seðlabanki hins vegar tryggt verðstöðugleika án þess að það þurfi að draga úr hagvaxtarmöguleikum hagkerfisins. Önnur rök fyrir sjálfstæði seðlabanka eru að stjórn peningamála þarf í eðli sínu að vera framsýn þar sem áhrif aðgerða í peningamálum koma iðulega fram með löngum og breytilegum töfum. Í því felst að oft þarf að taka ákvarðanir sem taldar eru hafa áhrif síðar meir, jafnvel þótt núverandi aðstæður kalli ekki á slíkar ákvarðanir. Það felst í eðli hinnar póli- tísku ákvörðunartöku að erfitt getur verið fyrir stjórn- málamenn að taka slíkar ákvarðanir. Einnig ber á það að líta að ákvarðanir í stjórn peningamála eru á marg- an hátt ólíkar öðrum ákvörðunum sem stjórnvöldum er falið að taka. Um er að ræða síendurtekna ákvörð- un um beitingu vaxta (hækka þá, lækka eða láta óbreytta) við skilyrði óvissu sem heppilegt getur verið að láta í hendur sérfræðinga (sjá t.d. grein Más Guðmundssonar, 1999). Það er mikilvægt að það komi skýrt fram að ekki þarf í þessu að felast að seðlabankinn taki ákvörðun- ina um hvert eigi að vera hið endanlega markmið peningastefnunnar. Færa má rök fyrir því að sú ákvörðun eigi betur heima í höndum lýðræðislegra kjörinna fulltrúa þjóðarinnar, að því tilskildu að markmiðið sem kjörin stjórnvöld setja seðlabank- anum séu á hans færi að ná (sjá t.d. Blinder, 1998). Eins og segir hér að ofan hníga öll rök að því að þetta endanlega markmið eigi að vera stöðugt verðlag. 2.3. Alþjóðleg reynsla Meginrökin fyrir auknu sjálfstæði seðlabanka eru hins vegar þau að slíkt fyrirkomulag hefur reynst vel. Til er fjöldi alþjóðlegra rannsókna sem sýnir að aukið sjálfstæði seðlabanka fer saman við minni verðbólgu, t.d. Grilli og félagar (1991), Cukierman (1992) og Alesina og Summers (1993). Í nýlegu yfirliti Bergers og félaga (2000) yfir 31 rannsóknir á sambandi sjálf- stæðis seðlabanka og verðbólgu kemur fram að í langflestum þeirra finnst marktækt neikvætt sam- band milli verðbólgu og sjálfstæðis seðlabanka. Mynd 1 sýnir þetta samband glögglega. Hún sýn- ir meðalverðbólgu 16 iðnríkja tímabilið 1955-1988 og sjálfstæði viðkomandi 16 seðlabanka eins og það var skilgreint árið 1988 miðað við mælikvarða Alesinas og Summers (1993). Þar sést að eftir því sem seðlabankinn er sjálfstæðari því minni virðist verðbólgan vera að meðaltali. Eins og kemur fram í ramma 1, er þetta neikvæða samband tölfræðilega marktækt.5 Hins vegar finnst ekkert tölfræðilega marktækt samband milli aukins sjálfstæðis seðlabanka og hagvaxtar. Þetta er í sam- ræmi við fræðilegar rannsóknir sem gefa til kynna að lítil verðbólga þurfi ekki að nást á kostnað minni hagvaxtar. 2.4. Breytingar í átt að auknu sjálfstæði víða um heim Eins og sjá má á mynd 1 höfðu lönd með sjálfstæðan seðlabanka, eins og Þýskaland, Bandaríkin og Sviss, náð mun betri árangri í baráttunni við verðbólgu en 4. Þessi aukni trúverðugleiki kemur t.d. fram í lægri verðbólguvænting- um. Spiegel (1998) kemst t.d. að því að verðbólguvæntingar (mældar með verðbólguálagi óverðtryggðra skuldabréfa umfram verðtryggð) lækkuðu að meðaltali um 0,6 prósentustig á líftíma bréfanna í kjölfar þess að Englandsbanka var veitt aukið sjálfstæði 6. maí 1997. 0 2 4 6 8 10 1 2 3 4 Sjálfstæði seðlabanka (4: sjálfstæðastur) V e rð b ó lg a (% ) Nýja Sjál. Spánn Ítalía UK Austurr. Frakkl./Nor./Svíþ. Belgía Danmörk Japan Kanada Holland USA Sviss Þýskaland 5. Ekki er hægt að segja með ótvíræðum hætti út frá þessum gögnum í hvora áttina orsakasambandið er (sjá t.d. Posen, 1993). Fræðilegar niðurstöður og niðurstöður Spiegels (1998) gefa þó til kynna að orsaka- sambandið sé frá sjálfstæði seðlabanka til lítillar verðbólgu. Mynd 1 10 Sjálfstæði seðlabanka og verðbólga 1955-1988 Verðbólga (%) Sjálfstæði seðlabanka : jálfstæðastur) 8 6 4 2 0 4
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103

x

Peningamál

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Peningamál
https://timarit.is/publication/1144

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.