Peningamál - 01.11.2000, Blaðsíða 63

62 PENINGAMÁL 2000/4
Hér á landi er einungis starfrækt eitt greiðslukerfi og
er það nú í umsjón Fjölgreiðslumiðlunar hf. og ann-
ast Reiknistofa bankanna rekstur þess. Þetta kerfi er
„kerfislega mikilvægt“ og mun því falla undir kjarna-
reglurnar þegar þær verða settar.
Regla 1: Traustur lagalegur grunnur
Búið er að setja lög hérlendis um öryggi greiðslu-
fyrirmæla í greiðslukerfum sem eyða að mestu
óvissu um réttarstöðu greiðslufyrirmæla í
greiðslukerfum við gjaldþrot þátttakanda í
greiðslukerfinu. Seðlabanki Íslands hefur um all-
langt skeið unnið að gerð reglna sem lúta að þeim
skilyrðum sem greiðslukerfi þarf að uppfylla til
að bankinn geri tillögu til viðskiptaráðherra um
að greiðslukerfið verði staðfest af ráðherra og
öðlist þar með staðfestingu samkvæmt lögunum.
Víst er að sótt verður um að Seðlabankinn tilnefni
kerfi Fjölgreiðslumiðlunar hf. til ráðherra. Í regl-
unum verður kveðið á um kröfur til greiðslukerfa,
tryggingar og ábyrgðir fyrir lúkningu uppgjörs.
Með þessum reglum, reglum sem greiðslukerfi
þurfa að setja sér og samningum þátttakenda við
greiðslukerfið er talið að búið sé að hnýta laga-
legan grundvöll þeim hnútum sem nauðsynlegir
eru til að lagalegur grunnur verði talinn traustur.
Ávallt verður þó að hafa þann fyrirvara á að á
meðan ekki hefur formlega reynt á lög eða reglur
fyrir dómstólum getur hugsanlega leikið vafi á
gildi þeirra, sérstaklega þar sem mikið er undir
því komið að uppgjör fari fram fljótt til að ekki
komi til kerfislægs óróa eða óvissu.
Regla 2: Skilningur á áhættu
Skilningur íslenskra banka á áhættu í greiðslu-
kerfum hefur farið vaxandi á síðustu árum, bæði
vegna útgáfustarfsemi og ekki síður vegna beinn-
ar þátttöku þeirra í vinnu sem tengist öryggi
greiðslukerfa. Þó er ljóst að betur má gera og þarf
Seðlabankinn sennilega að beita sér enn frekar á
þessu sviði. Á síðari stigum þyrfti kanna skilning
þátttakenda á áhættu með formlegum hætti.
Regla 3: Stýring á áhættu
Til þessa hefur vantað hvata til að aðilar að
greiðslukerfum sinntu stýringu á áhættu sem
skyldi. Á þessu verður væntanlega breyting með
nýjum reglum sem Seðlabankinn setur, því að þar
er kveðið á um ábyrgðarsjóð sem myndaður
verður með bundnu fé og/eða með veði í verð-
bréfum. Sú breyting mun þrengja nokkuð val-
kosti í lausafjárstýringu bankanna og þeir munu
sennilega leita allra leiða til að lækka þann kostn-
að og draga úr því óhagræði sem af þessu hlýst. Í
undirbúningi eru einnig breytingar á greiðslujöfn-
unarkerfi Fjölgreiðslumiðlunar hf. sem munu
auðvelda þátttakendum þessa vinnu, t.d. „sýndar-
uppgjör“ um kl. 16:00 dag hvern. Þar með gefst
þeim færi á að meta stöðu sína og grípa tímanlega
til aðgerða til að bæta úr ef á þarf að halda. Þegar
til lengri tíma er litið mun þetta sennilega skila
sér í mun lægri neikvæðri stöðu við uppgjör og
það leiðir til lægri trygginga og minni kostnaðar.
Regla 4: Tímanlegt lokauppgjör samdægurs
Um þessar mundir fer lokauppgjör fram að
morgni næsta virka dags en fyrirhugað er að
breyta þessu og er stefnt að því að sú breyting
muni ná fram að ganga eigi síðar en um áramót
2001/2002. Þessi breyting er þó aðeins flóknari
en ætla má og ekki er að fullu búið að leysa úr
öllum flækjum.
Regla 5: Greiðslujöfnunarkerfi ljúki uppgjöri
þótt á móti blási
Með reglum sem Seðlabankinn mun setja og
Ábyrgðarsvið seðlabanka vegna kjarnareglnanna
A. Seðlabanki ætti að skilgreina á skýran hátt eigin
markmið varðandi greiðslukerfi og birta opinber-
lega upplýsingar um hlutverk sitt og helstu stefnu-
mið með tilliti til mikilvægra greiðslukerfa.
B. Seðlabanki ætti að tryggja að kerfi sem hann starf-
rækir starfi í samræmi við kjarnareglurnar.
C. Seðlabanki ætti að hafa tilsjón með því hvernig
greiðslukerfi sem hann starfrækir ekki fara eftir
kjarnareglunum og ætti að hafa yfir að ráða nauð-
synlegu valdi til að framfylgja þeirri tilsjón.
D. Seðlabanki ætti að hafa samstarf við aðra seðla-
banka og önnur viðeigandi innlend eða erlend yfir-
völd við að stuðla að öryggi og hagkvæmni greiðslu-
kerfa á grundvelli kjarnareglnanna.