Peningamál - 01.11.2000, Blaðsíða 7

reynslan að spár um skammtímagengisbreytingar eru
næsta gagnslitlar þegar gengi ræðst að verulegu leyti
af markaðsöflum. Til skamms tíma er óbreytt gengi
að jafnaði skásta spáin. Í öðru lagi er ekki æskilegt að
Seðlabankinn opinberi hugsanlegar aðgerðir á gjald-
eyrismarkaði eða í vaxtamálum í gegnum verðbólgu-
spárnar, þ.a. umfram þau vikmörk sem stefnan í
gengismálum kveður á um (±9% frá miðgengi).
Vegna þess hve gengi krónunnar hefur lækkað
undanfarna mánuði, þrátt fyrir nokkra hækkun í
byrjun mánaðarins, verður þessi tæknilega forsenda
til þess að spáð er heldur meiri verðbólgu yfir næsta
ár en gert var í ágúst. Á móti kemur að þriðji fjórð-
ungur þessa árs kom mun betur út en spáð var, eins
og komið hefur fram. Því er nú aðeins reiknað með
4,5% hækkun vísitölu neysluverðs yfir árið 2000,
samanborið við 5,6% í spánni sem birt var í ágúst,
auk þess sem það hefur þau áhrif að hækkun árs-
meðaltals vísitölunnar verður nánast hin sama á
þessu og næsta ári eða 5,2% og 5,1%. Á næsta ári er
reiknað með 4,6% hækkun yfir árið eða u.þ.b. jafn-
mikilli verðbólgu og á þessu ári. Þegar líða tekur á
næsta ár er gert ráð fyrir nokkurri hjöðnun verðbólgu
og að hún verði komin niður í 3% undir lok ársins
2002.
Auk stöðugs gengis er í þessari spá gert ráð fyrir
rúmlega 7% hækkun launa á þessu ári og hækkun um
rúmlega 5% á því næsta. Það felur í sér að reiknað er
með heldur minna launaskriði á næsta ári en verið
hefur á þessu. Gert er ráð fyrir að framleiðni vaxi
heldur hægar en undanfarið eða um 1% á ári næstu
tvö árin.
Miðað við ofangreindar forsendur eru horfur á að
verðbólga verði enn um sinn töluvert meiri hér á
landi en í helstu viðskiptalöndum og meiri en svo að
viðunandi sé. Launaþróun er að mestu leyti ákvörðuð
af kjarasamningum sem þegar hafa verið gerðir og
því tæpast hægt að reikna með umtalsvert hagstæðari
verðþróun en gert er í grunnspánni nema gengi krón-
unnar hækki miðað við það gengi sem miðað er við í
spánni. Sé gengið út frá sömu forsendum og notaðar
eru í grunnspánni, en gengi krónunnar leyft að hækka
um 0,7% frá 1. nóvember til áramóta, 1,5% yfir árið
2001 og 2% árið eftir yrði verðbólguhraðinn kominn
niður í tæp 4% í lok næsta árs og 2½% í lok ársins
2002 og fer þá að nálgast þá verðbólgu sem er í
helstu viðskiptalöndum okkar.
Það er umhugsunarefni hvort sú forsenda að
launaskrið haldist óbreytt eða jafnvel minnki á næsta
ári sé raunhæf. Til þess að meta þessa áhættu er
gagnlegt að skoða niðurstöður líkans sem spáir verð-
bólgu og launaþróun að teknu tilliti til eftirspurnar-
spennu og atvinnustigs. Sé miðað við þær forsendur
sem notaðar eru í þjóðhagsáætlun fyrir 2001 um
atvinnuleysi á árunum 2001-2004 spáir líkanið
hækkun launa um 11-12% árin 2001-2002 og að
verðbólga aukist í rúmlega 8% á næsta ári, en hjaðni
árin á eftir. Í þessum reikningum er ekkert tillit tekið
til þeirra kjarasamninga sem liggja fyrir til loka árs-
6 PENINGAMÁL 2000/4
Tafla 1 Verðbólguspá Seðlabanka Íslands
Ársfjórðungsbreytingar
Breyting Breyting frá
frá fyrra Ársfjórðungs- sama árs-
ársfjórð- Vísitölu- breyting á árs- fjórðungi
ungi (%) gildi grundvelli (%) árið áður (%)
2000:1 1,1 196,0 4,3 5,8
2000:2 1,4 198,8 5,9 5,7
2000:3 0,5 199,8 2,1 4,5
Ársbreytingar (%)
Ár Milli ára Yfir árið
1997 1,8 2,2
1998 1,7 1,3
1999 3,4 5,8
Skyggt svæði sýnir spá.
2000:4 1,5 202,8 6,1 4,6
2001:1 1,3 205,5 5,4 4,9
2001:2 1,4 208,4 5,7 4,8
2001:3 1,2 210,8 4,8 5,5
2001:4 1,1 213,1 4,4 5,1
2000 5,2 4,5
2001 5,1 4,6
2002 3,6 3,1
Tafla 2 Helstu forsendur verðbólguspár
Prósentuhækkun yfir árið 2000 2001 2002
Samningsbundin laun ..................... 5,3 3,8 3,7
Launaskrið ...................................... 2,0 1,5 1,0
Innlend framleiðni .......................... 2,0 1,0 1,0
Innflutningsverð í erlendri mynt .... 3,0 2,5 1,5